De nieuwe harde wereld voor België
Ons land heeft 2020 gespendeerd aan politieke impasse en pandemiebestrijding. Door de permanente crisis die alle wetten van de politieke zwaartekracht heeft opgeheven, beseffen we weinig hoezeer corona een kantelmoment voor de wereldorde inhoudt.
De mensheid was de 21ste eeuw ingegaan met de erfenis van de 20ste: eensgezindheid over de basisregels van economie en politiek. In wat als de Washington Consensus werd omschreven, gold als ideale beleidsmix de combinatie van begrotingsdiscipline, het inruilen van overheidssubsidies en -monopolies voor hervormingen en markten, het verlagen van belastingvoeten met een bredere belastingbasis, een onafhankelijk monetair beleid, vrijhandel en het afbouwen van concurrentiebeperkende regulering.
Anno 2021 is het wereldbeeld daarvan het tegenovergestelde. Overheidsschuld is van geen tel, de staat stuurt de economie, belastingen gaan omhoog, de centrale banken zijn gepolitiseerd, handelsoorlog en protectionisme zijn het devies. Dat zat er al een tijdje aan te komen. De bankencrisis van 2008, de eurocrisis, de vluchtelingencrisis, het populisme, de onvrede met ongelijkheden en de klimaaturgentie hebben de voorbije jaren een reveil van de staat ingeluid. Er was een momentum, corona heeft dat met een definitieve omslag bekroond.
Definitief voorbij zijn elke internationale consensus, het geloof in globalisering, het zogenaamde neoliberalisme en de Pax Americana. In plaats daarvan staat een geïmproviseerd opbod van overheidsactivisme, drijvend op de overweldigende terugkeer van het nationale belang als de overheersende politieke animus. In die nieuwe realiteit tellen voor België drie dynamieken: de opkomst van China, de koers van de Verenigde Staten en de wending van de Europese Unie.
Het coronavirus is een Chinees virus. Chinese geheimdoenerij is medeplichtig aan zijn internationale verspreiding. Niettemin is China de grote winnaar van de pandemie. Het land heeft sneller dan zowat alle andere het virus bedwongen en zijn economie hersteld. Corona geldt er als het bewijs van de superioriteit van het Chinese model. Definitief voorbij is de tijd dat China zijn opkomst spiegelde aan de westerse democratieën. China vraagt voortaan internationale erkenning als een alternatief model, formeel een communistische technocratie, praktisch een nationalistische autocratie.
Terwijl westerse landen hun handen vol hebben met het laveren tussen volksgezondheid en vrijheid, heeft China de internationale bakens verzet. In Hongkong, de Straat van Taiwan, het grensgebied met India en elders creëert het Chinese regime ongegeneerd en ongehinderd nieuwe geopolitieke feiten. Chinese diplomatie is een orgaan van Chinese assertiviteit geworden. Chinese propaganda mobiliseert de Chinese consumenten voor agressieve druk op landen en bedrijven die Chinakritiek aandurven. Definitief voorbij is de tijd van Chinese onderdanigheid en respect. In de plaats daarvan staat een fiere natie op zoek naar status en gedreven door gecultiveerde historische revanche.
China speelt nog altijd de goede politieman als het China uitkomt. Het bemant en bestiert internationale instellingen, het initieerde een rist nieuwe Aziatische instellingen en handelsakkoorden, het investeert via de Nieuwe Zijderoute en opent de Chinese markt voor buitenlandse handel en investeringen. Maar dat dient allemaal het hogere doel van Chinese invloed en macht. Zodra dat doel bedreigd wordt, komt de slechte politieman boven. Die gebruikt handelsbelemmeringen als een geopolitiek wapen. Vraag het maar aan Australië, Noorwegen, Zuid-Korea of Canada. Definitief voorbij is de tijd dat internationale regels en instellingen China konden doen buigen. Het is barsten en slikken voor opposanten.
De enige natie die China op het goede pad kan houden, is Amerika. De aberratie die Donald Trump heet, is bijna voorbij. Maar het Trumpisme is springlevend onder president Joe Biden. Zijn plan voor massale overheidsinvestering in groene economie en in infrastructuur, allemaal met de klassieke ‘buy American’ preferentie, is de reïncarnatie van ‘Amerika Eerst’ onder Trump. De handelssancties tegen China blijven staan en de confrontatie tussen de beide mogendheden gaat een fase van depersonaliseren en institutionaliseren tegemoet.
De prioriteit van Biden is het normaliseren van de Amerikaanse democratie en het heruitvinden van de Amerikaanse Droom van kansengelijkheid. Daarna volgen Azië en China. Europa is geen prioriteit en moet hopen dat het een ondersteunende rol kan spelen in de restoratie van Amerikaans leiderschap. Als de VS onder Biden internationale instellingen willen opkrikken of internationale standaarden voor de digitale economie willen ontwikkelen, dan kunnen Europa en Amerika elkaar daarin vinden.
De Europese Unie was een regionale exponent van de mondiale Washington Consensus. Haar interne markt zonder grenzen en zonder overheidsinmenging was een internationaal rolmodel, de basis voor geografische aantrekkingskracht op landen aan de Europese buitengrenzen. Die fase van Europese ‘soft power’ is definitief voorbij, getuige de opeenstapeling van Europese vernederingen in de Balkan, de Oostelijke Middellandse Zee, Turkije, Oekraïne, de Krim, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Europa is een vegetariër in een wereld van carnivoren.
De coronacrisis heeft het DNA van de Europese Unie gemuteerd. Het bindmiddel is niet langer de markt, maar de overheid en overheidsschulden. Onder de vlag van relance en de Green Deal staat Europa voortaan voor overheidssturing. De politieke dynamiek is de orkestratie vanuit Brussel van grootschalig industrieel beleid. De Europese muntunie evolueert naar een schuldenunie waarin de Unie en de ECB de schuldpolitiek van lidstaten onderhouden. Het vertrek van de handeldrijvende Britten vergemakkelijkt die hele transformatie.
Definitief voorbij is de Unie die vooral bestaat om nationale belangen te overstijgen en te verwijderen. De nieuwe Unie bestaat zonneklaar voor nationale belangen. Ze zal daarmee ook nationale tegenstellingen reflecteren en organiseren. De Green Deal is ook een strategie om de Duitse fossiele industrie te transformeren en om Frankrijk nieuwe multinationals te gunnen. Het is een illusie te denken dat gratis investeringsgeld vanuit Brussel elders goed bestuur zal dienen: het zal de oude politieke gewoonten in stand houden, met inbegrip van favoritisme en corruptie.
Brussel als internationale hoofdstad, een kustlijn wereldhavens, een open economie, verstrengeling met de Duitse locomotief, uitbesteding aan de Europese Unie van politieke keuzes over economie en budget, vertrouwend op Amerika en de NATO voor veiligheid: België is een godenkind en een free rider van de globalisering. Wij hebben een onderontwikkeld vermogen voor strategie, geopolitiek, goed bestuur, nationale veiligheid, defensie en verankering. Dat is een gigantische bestuurlijke handicap in de wereld na corona. De microkosmos van Brexit maakt duidelijk hoe kwetsbaar we wel zijn.
De Europese switch richting relanceplannen en klimaattransitie kan strategische partnerschappen tussen overheid en bedrijfswereld faciliteren, de opstap naar productiviteit en groei. Maar hij kan ook voor heel België een Waals model van politisering, vervlechting en cliëntelisme inluiden. We zullen fors aan bestuurskracht en bestuurskunde moeten winnen of we zullen afglijden richting de zwakke Zuidelijke flank van een al verzwakt Europees continent, een flauwe meeloper en een gemakkelijk wingewest in de harde wereld na corona.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
De mensheid was de 21ste eeuw ingegaan met de erfenis van de 20ste: eensgezindheid over de basisregels van economie en politiek. In wat als de Washington Consensus werd omschreven, gold als ideale beleidsmix de combinatie van begrotingsdiscipline, het inruilen van overheidssubsidies en -monopolies voor hervormingen en markten, het verlagen van belastingvoeten met een bredere belastingbasis, een onafhankelijk monetair beleid, vrijhandel en het afbouwen van concurrentiebeperkende regulering.
Anno 2021 is het wereldbeeld daarvan het tegenovergestelde. Overheidsschuld is van geen tel, de staat stuurt de economie, belastingen gaan omhoog, de centrale banken zijn gepolitiseerd, handelsoorlog en protectionisme zijn het devies. Dat zat er al een tijdje aan te komen. De bankencrisis van 2008, de eurocrisis, de vluchtelingencrisis, het populisme, de onvrede met ongelijkheden en de klimaaturgentie hebben de voorbije jaren een reveil van de staat ingeluid. Er was een momentum, corona heeft dat met een definitieve omslag bekroond.
Overheidsactivisme
Definitief voorbij zijn elke internationale consensus, het geloof in globalisering, het zogenaamde neoliberalisme en de Pax Americana. In plaats daarvan staat een geïmproviseerd opbod van overheidsactivisme, drijvend op de overweldigende terugkeer van het nationale belang als de overheersende politieke animus. In die nieuwe realiteit tellen voor België drie dynamieken: de opkomst van China, de koers van de Verenigde Staten en de wending van de Europese Unie.
Definitief voorbij zijn elke internationale consensus, het geloof in globalisering, het zogenaamde neoliberalisme en de Pax Americana.
Het coronavirus is een Chinees virus. Chinese geheimdoenerij is medeplichtig aan zijn internationale verspreiding. Niettemin is China de grote winnaar van de pandemie. Het land heeft sneller dan zowat alle andere het virus bedwongen en zijn economie hersteld. Corona geldt er als het bewijs van de superioriteit van het Chinese model. Definitief voorbij is de tijd dat China zijn opkomst spiegelde aan de westerse democratieën. China vraagt voortaan internationale erkenning als een alternatief model, formeel een communistische technocratie, praktisch een nationalistische autocratie.
Terwijl westerse landen hun handen vol hebben met het laveren tussen volksgezondheid en vrijheid, heeft China de internationale bakens verzet. In Hongkong, de Straat van Taiwan, het grensgebied met India en elders creëert het Chinese regime ongegeneerd en ongehinderd nieuwe geopolitieke feiten. Chinese diplomatie is een orgaan van Chinese assertiviteit geworden. Chinese propaganda mobiliseert de Chinese consumenten voor agressieve druk op landen en bedrijven die Chinakritiek aandurven. Definitief voorbij is de tijd van Chinese onderdanigheid en respect. In de plaats daarvan staat een fiere natie op zoek naar status en gedreven door gecultiveerde historische revanche.
Slechte politieman
China speelt nog altijd de goede politieman als het China uitkomt. Het bemant en bestiert internationale instellingen, het initieerde een rist nieuwe Aziatische instellingen en handelsakkoorden, het investeert via de Nieuwe Zijderoute en opent de Chinese markt voor buitenlandse handel en investeringen. Maar dat dient allemaal het hogere doel van Chinese invloed en macht. Zodra dat doel bedreigd wordt, komt de slechte politieman boven. Die gebruikt handelsbelemmeringen als een geopolitiek wapen. Vraag het maar aan Australië, Noorwegen, Zuid-Korea of Canada. Definitief voorbij is de tijd dat internationale regels en instellingen China konden doen buigen. Het is barsten en slikken voor opposanten.
De enige natie die China op het goede pad kan houden, is Amerika. De aberratie die Donald Trump heet, is bijna voorbij. Maar het Trumpisme is springlevend onder president Joe Biden. Zijn plan voor massale overheidsinvestering in groene economie en in infrastructuur, allemaal met de klassieke ‘buy American’ preferentie, is de reïncarnatie van ‘Amerika Eerst’ onder Trump. De handelssancties tegen China blijven staan en de confrontatie tussen de beide mogendheden gaat een fase van depersonaliseren en institutionaliseren tegemoet.
Restoratie van Amerikaans leiderschap
De prioriteit van Biden is het normaliseren van de Amerikaanse democratie en het heruitvinden van de Amerikaanse Droom van kansengelijkheid. Daarna volgen Azië en China. Europa is geen prioriteit en moet hopen dat het een ondersteunende rol kan spelen in de restoratie van Amerikaans leiderschap. Als de VS onder Biden internationale instellingen willen opkrikken of internationale standaarden voor de digitale economie willen ontwikkelen, dan kunnen Europa en Amerika elkaar daarin vinden.
De Europese Unie was een regionale exponent van de mondiale Washington Consensus. Haar interne markt zonder grenzen en zonder overheidsinmenging was een internationaal rolmodel, de basis voor geografische aantrekkingskracht op landen aan de Europese buitengrenzen. Die fase van Europese ‘soft power’ is definitief voorbij, getuige de opeenstapeling van Europese vernederingen in de Balkan, de Oostelijke Middellandse Zee, Turkije, Oekraïne, de Krim, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Europa is een vegetariër in een wereld van carnivoren.
Europese muntunie evolueert naar schuldenunie
De coronacrisis heeft het DNA van de Europese Unie gemuteerd. Het bindmiddel is niet langer de markt, maar de overheid en overheidsschulden. Onder de vlag van relance en de Green Deal staat Europa voortaan voor overheidssturing. De politieke dynamiek is de orkestratie vanuit Brussel van grootschalig industrieel beleid. De Europese muntunie evolueert naar een schuldenunie waarin de Unie en de ECB de schuldpolitiek van lidstaten onderhouden. Het vertrek van de handeldrijvende Britten vergemakkelijkt die hele transformatie.
Definitief voorbij is de Unie die vooral bestaat om nationale belangen te overstijgen en te verwijderen. De nieuwe Unie bestaat zonneklaar voor nationale belangen. Ze zal daarmee ook nationale tegenstellingen reflecteren en organiseren. De Green Deal is ook een strategie om de Duitse fossiele industrie te transformeren en om Frankrijk nieuwe multinationals te gunnen. Het is een illusie te denken dat gratis investeringsgeld vanuit Brussel elders goed bestuur zal dienen: het zal de oude politieke gewoonten in stand houden, met inbegrip van favoritisme en corruptie.
België is een godenkind en een free rider van de globalisering.
Brussel als internationale hoofdstad, een kustlijn wereldhavens, een open economie, verstrengeling met de Duitse locomotief, uitbesteding aan de Europese Unie van politieke keuzes over economie en budget, vertrouwend op Amerika en de NATO voor veiligheid: België is een godenkind en een free rider van de globalisering. Wij hebben een onderontwikkeld vermogen voor strategie, geopolitiek, goed bestuur, nationale veiligheid, defensie en verankering. Dat is een gigantische bestuurlijke handicap in de wereld na corona. De microkosmos van Brexit maakt duidelijk hoe kwetsbaar we wel zijn.
Afglijden richting zwakke zuidelijke flank
De Europese switch richting relanceplannen en klimaattransitie kan strategische partnerschappen tussen overheid en bedrijfswereld faciliteren, de opstap naar productiviteit en groei. Maar hij kan ook voor heel België een Waals model van politisering, vervlechting en cliëntelisme inluiden. We zullen fors aan bestuurskracht en bestuurskunde moeten winnen of we zullen afglijden richting de zwakke Zuidelijke flank van een al verzwakt Europees continent, een flauwe meeloper en een gemakkelijk wingewest in de harde wereld na corona.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
