Zeggen dat het verwarrende tijden zijn, kan alleen maar een eufemisme zijn. Het mogen echter geen chaotische tijden worden. Wat we vandaag nodig hebben, hoe moeilijk ook, is rationaliteit en onderbouwde beleidskeuzes. Verschillende spelers hebben vandaag al grote weerbaarheid getoond maar: “on a le meilleur et on a le pire”. Het slechtste - mensen die de instructie afstand te houden niet volgen - ontmoet het beste - scholen die zich organiseren om de pedagogische continuïteit op afstand te verzekeren. Iedereen bewondert de strijd van eerstelijnsactoren in deze gezondheidscrisis.De hulp aan de meest kwetsbaren is een hartverwarmend teken van solidariteit. Degene die in de frontlinie staan, de eerste- en tweedelijnsactoren, worden door iedereen bewonderd. Bedrijven die hun productie spontaan reorganiseren om essentiële goederen te kunnen produceren, is opmerkelijk. De samenwerking in ziekenhuizen is essentieel: alle specialisten worden gemobiliseerd om de opvang- en zorgcapaciteit van de COVID 19-patiënten te vergroten. Ook de thuiszorg wordt ingeschakeld, om indien mogelijk, licht zieke patiënten thuis te verzorgen.De lethargie in het parlement is ondraaglijk; parlementairen zijn te veel op non-actief gezet. Zo kan het niet zijn. Deze gezondheidscrisis leidt tot een economische crisis wereldwijd met potentieel dramatische sociale gevolgen. Nu we geconfronteerd worden met het risico op de ineenstorting van de economie (om nog maar te zwijgen van de ineenstorting van de moraal bij de bevolking) is het cruciaal om 'het licht aan te houden' (Keep the lights on).De politiek moet zich radicaal aanpassen. Jarenlang verhindert de overheid het gebruik van data, zelfs door onderzoekers. Ze schermt met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en houdt zo het gebruik van data tegen die essentieel zijn om een efficiënt en eerlijk beleid te voeren. Als we nu geen breder gebruik maken van fiscale data dan ontnemen we onszelf een cruciale kans om de situatie van kwetsbare groepen in te schatten. Ook inzake gezondheid moet er NU een digitale sprong komen. Deze coronacrisis wijst ons er nog eens op hoe moeilijk het is om de massa ambtenaren aan te sturen. Gedwongen door de ernst van de situatie heeft iedereen zich gelukkig aangesloten bij de federale regering. Deze regering beheert de aanpak van de crisis op basis van wetenschappelijke expertise. Politicologen hebben in de media plaats geruimd voor virologen en epidemiologen. Des te beter.
URGENT:(1) Communiceer duidelijk en vanuit de centrale ‘cockpit’ die instaat voor de coördinatie. Een goede overheid is performant, communiceert, én blijft toekomstperspectief bieden. Bij grote urgentie ligt de nadruk op de do’s en don’ts: basisinstructies primeren dan.(2)
Do keep the light on: maak een urgentieplan op Belgisch niveau, voor de coronapiek en de eerste periode daarna. Selectieve fiscale amnestie voor kwetsbare bedrijven, gezinnen en personen in precaire toestand is overweegbaar op korte termijn.(3). Watch your neighbour: er zijn vele spontane “
best practices”, kapitaliseer op die positieve maatschappelijke energie van buurten en kennissen. Behoedt oudere mensen voor isolement.(4) Het is nu even niét het moment van austeriteit. Geef voorrang aan een goede overheid. Laat de overheden hun schulden aan leveranciers– de achterstal zou bijna 2 mld. € bedragen – direct aanzuiveren.(5) Er is cruciaal onderscheid tussen mensen die werken in afgeschermde sectoren (‘verzekerde beroepen zoals ambtenaren, hoogleraren, leerkrachten’, die vaste benoemingen kennen en werkzekerheid) en anderen die volledig zijn blootgesteld aan de economische crash. De eersten zijn aanmerkelijk beter bestand tegen recessie dan de anderen. Let dus op dat verschil, en overweeg solidariteitsmechanismen tussen die groepen.
15 KERNAANBEVELINGEN VOOR HET BEHEER VAN DE QUARANTAINE
Aanpak van de noodsituatie
- Noodtoestand vergt noodbestuur: vereniging van alle beleidsniveaus, toon daadkracht, centraliseer wat moet en decentraliseer wat kan.
- Noodtoestand vergt professioneel bestuur, met een sterke planning, scenario’s, gestroomlijnde communicatie, etc. Mobiliseer ad hoc talent en betrek alle geledingen van de samenleving, ook het bedrijfsleven, of beschikbare krachten uit het onderwijsveld.
- Gezondheid eerst en boven alles. Capaciteit, detectie, isolatie, pharma, etc.: leer permanent van de best practices wereldwijd. Betrek opnieuw het bedrijfsleven, de mutualiteiten etc. Dit kan niet alleen door de klassieke gezondheidszorg worden behapt, en goed burgerinitiatief is nuttig. Het is onacceptabel dat mensen op straat rondlopen met maskers van hogere kwaliteit dan die van de medische staf. We moeten al het medisch personeel testen en zij die in de frontlinie staan, beter beschermen.
- Laat een eerste economisch rampenplan ontwikkelen door de kennisinstellingen. Zet in een eerste fase in op overbrugging van de catastrofale terugval, vermijdt een financiële crisis, kijk naar de kritieke sectoren, en temper het direct inkomensverlies bij wie zijn baan verliest of terugvalt op tijdelijke werkloosheid. Vermijd de improvisatie van de bankencrisis. Maak duidelijke keuzes, en leg ze uit.
- Mobiliseer alle digitale technologie, voor preventie, detectie, rapportering, opvolging, behandeling, etc. Dit wordt dé kwantumsprong na te lange aarzelingen, ook voor al onze overheden.
- Ga voluit voor Europese coördinatie en solidariteit. Deze periode is een periode van leven of dood voor de Europese Unie.
Aanpak van de gezondheidscrisis
(1) Crisistijden vergen crisismaatregelen. Geef prioriteit aan middelen voor het
gezondheidsstelsel, en daarvoor zijn er
automatische stabilisatoren waarbij de begroting, nu en tijdelijk, verder in het rood zal gaan.(2) In elk geval moeten mensen beseffen hoe snel het kan gaan. De tests zijn onvoldoende om correcte informatie te kunnen geven over het aantal besmettingen. België kent gemiddeld een hoger sterftecijfer dan de andere landen (30% per dag). Als er in een fase elke dag een verdubbeling optreedt van het aantal ziekenhuisopnamen, dan moet deze curve zo snel mogelijk afgesneden worden, ook al vraagt dit om de lockdown te verlengen. Dit kan
extreme ingrepen vergen, gedurende een korte maar noodzakelijke periode. (1) De keuze is duidelijk. Vandaag moeten we de lockdown handhaven om verzadiging in de ziekenhuizen te voorkomen. Er zullen nog uitzonderlijke maatregelen zich opdringen. Leer van wat andere landen doen inzake ingrepen zoals “social distancing” waarbij het sociaal verkeer tijdelijk wordt afgebouwd. Kijk bijvoorbeeld naar de maatregelen in Denemarken en vergelijk met de ingrepen in Frankrijk.(3) Blijf de non-believers
informeren over de ernst van de zaak. Burgerzin is wellicht het beste wat we hebben, maar een echte verantwoordelijkheidscultuur is wel net een ‘werkpuntje’ in ons land. Ook in de politieke cultuur. De attitude dat de “Belg alleen iets doet als het hem wordt verplicht, en dan nog” kan alleen aangepakt worden als ook de politiek zich herpakt in dit land. Vele waarschuwingen werden genegeerd. (2)(4) Media moeten niet langer terugschrikken om
feiten te brengen, ook al zijn ze schokkend. Scenario’s, zelfs extreme scenario’s moeten niet worden verstopt. Sommige spindokters werken nog met het verkeerde
draaiboek op dit vlak. Blijf wel voldoende meningen met diverse perspectieven aan bod brengen (3), en houd focus.(5) Blijf
perspectief bieden. Dat er een economische recessie komt, zal niemand nog verrassen in deze Coronacrisis, dat ziet elkeen. Een recessie betekent vandaag een beetje minder groei, mogelijk een krimp. Dat zinkt echter als “drama” in het niets tegenover de gezondheidsproblemen die mensen kunnen hebben in deze crisis en de hoge overlijdenstol die kan komen.Elk land kent een andere
setting. In sommige landen kan een lockdown minder schade veroorzaken dan in andere. Dat elk land in een andere fase zit, kan ook betekenen dat we voor de wereldeconomie eerder rekening moeten houden met een langgerekt patroon. De economische schade dreigt in de tijd gespreid te worden, met een groot risico in de VS: daar zal men het publiek gezondheidssysteem moeten heruitvinden.(6) Er zijn grote
cultuurverschillen tussen landen waar in sommige landen adviezen volstaan, moeten bij ons sneller zaken opgelegd worden.
Keep the lights on
(7) Mechanismen van
tijdelijke werkloosheid en uitstel van fiscale verplichtingen zijn essentieel om ervoor te zorgen dat de schade niet permanent wordt. Allerlei avontuurlijke voorstellen worden vandaag geformuleerd. Het is wel essentieel dat we vandaag geen maatregelen nemen die permanente ontwrichting van de maatschappij en economie op lange termijn kunnen opleveren. We moeten vooral inzetten op selectief beleid: – van de banken naar professionele kredietverlening aan bedrijven die het echt verdienen; – van de overheden naar gezinnen en naar personen in precaire situaties. Bvb eerder de eerste twee maanden (of, nu, in de 2
de en 3
de maand technische werkloosheid telkens 100% van het inkomen betalen e.dgl.) Itinera pleit dus voor selectiviteit in het toekennen van inkomensondersteunende maatregelen. Het is niet omdat we in een noodsituatie zitten, dat het geld langs ramen en deuren moet uitgegooid worden.(8) Het financieel stelsel met banken en het betaalsysteem in het hart is kritisch belangrijk vandaag en altijd. Prudentie blijft een noodzaak. Zoals de Nationale Bank voorstelt, is het goed om tijdelijk lossere
kredietverleningsregels toe te laten aan de banken.
Reserves opgebouwd in het banksysteem moeten nu benut worden. De banken moeten nu topprestaties leveren in de beoordeling van de kredietwaardigheid van hun klanten, bedrijf per bedrijf, en geval per geval. Zombiebedrijven moeten niét in stand worden gehouden, de financiële ruimte moet gegund worden aan bedrijven met écht potentieel.(9) Ook van verzekeraars worden nu topprestaties gevergd; ook zij moeten zich hoeden voor kettingreacties. Ze moeten case per case blijven oordelen, zonder transversaal en ongedifferentieerd risico’s te verwerpen. Verzekeringsmechanismen moeten zowel op nationaal als op Europees niveau geactiveerd worden, net zoals bij een natuurramp.(10) Sommige landen kunnen in stress komen tot de toegang tot de kapitaalmarkt; met name landen zoals Italië en Spanje worden in dit verband genoemd. De Europese Centrale Bank (ECB) heeft terzake zeker een bijzondere eigen verantwoordelijkheid, zoals mevrouw Lagarde inmiddels ook erkende.(11) Het belang van
onafhankelijke instanties die beslissingen kunnen nemen zonder te vrezen voor hun financiering of represailles zijn essentieel. Dit geldt zowel voor de gezondheidsautoriteiten die hachelijke beslissingen moeten adviseren als bv. voor een Nationale Bank. Dan is het wel essentieel dat die instanties uit multidisciplinaire teams bestaan, échte expertise benutten en mensen met verschillend perspectieven confronteren.
Tous ensemble: iedereen is mee verantwoordelijk en weerbaar
(12) Er zijn meerdere
rollenspelers die vandaag hun verantwoordelijkheid moeten opnemen, overheden, sociale partners, de civiele maatschappij en de eigen verantwoordelijkheid moet spelen. Sommige bedrijven lieten wél al hun werknemers die uit China of Italië terugkeerden, thuis tot zeker was dat ze niet besmet waren, ook toen de overheid er nog geen oog voor had. Anderen ontwikkelen spontaan nieuwe businessmodellen, zoals restaurants die overgaan tot levering aan huis of ophaaldiensten, of nog, bedrijven die hun installaties gebruiken om mondmaskers te produceren.(13) Het moment is daar voor menselijke
vindingrijkheid. Veel zaken zijn mogelijk, o.m. door de grote digitale tools en gebruik van slimme data. Een voorbeeld is tools om informatie over risicozones te gebruiken. Digitaal kunnen we ook jongeren bereiken en responsabiliseren. We moeten echter nu een grote efficiëntiesprong maken inzake
databenutting. Online handel krijgt een boost, thuiswerk wordt het nieuwe normaal. Wonen, mobiliteit en werken komen nu in wat geforceerde veranderingsmodus. De
opportuniteitsbelemmeringen vanuit overwegingen inzake privacy en andere bezwaren moeten herbekeken worden.(14)
Scholen sturen vandaag al taken en huiswerk naar de leerlingen; de grote opportuniteit wordt de opzet van technologie voor afstandsonderricht. De universiteiten gingen op één weekend online. Het onderwijs moet ook nu een digitale sprong maken, en dat levert enorme kansen voor de toekomst. Uiteraard moet dit ook geherevalueerd worden. In ieder geval mag de lockdown niet leiden tot nivellering van het onderwijs. Thuisonderwijs is nu noodzakelijk.
Houd perspectief
(15) We moeten leren uit ervaringen in
andere landen, zonder verlamd te zijn door hoe een buurland handelt. Dat de Franse president Macron grote ingrepen aankondigde had duidelijk impact op onze besluitvorming inzake scholen in ons land. Leer van anderen, maar loop ook voor met eigen goede voorbeelden.Het is belangrijk dat er publiek plannen worden aangekondigd waar iedereen zich in kan inschakelen. Geen ongeremde improvisatie op een bierkaartje. Het is essentieel om gericht te werken met maatregelen die hun doel bereiken. Verschiet geen kruit zonder kritische reflectie. Overheden moeten zich hoeden voor particuliere belangen en helder blijven in de definitie van het algemeen belang en de lange termijn.Het gaat om het hebben van een plan, de uitwerking én de handhaving. We kunnen dit winnen als een goede overheid goed functioneert en wanneer iedereen meewerkt vanuit weerbaarheid en burgerzin.
(1) https://twitter.com/yaneerbaryam/status/1237871344823308289https://twitter.com/hussmanjp/status/1233025370150047744(2) https://www.paulcraigroberts.org/2020/03/07/the-western-world-is-unprepared-for-the-virus/https://www.lalibre.be/planete/sante/coronavirus-la-seule-facon-d-eviter-un-desastre-total-en-belgique-c-est-d-agir-maintenant-5e4ab3039978e231068352b4?utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitterhttps://doorbraak.be/naiviteit-over-de-coronacrisis/ (3) https://www.npr.org/2020/03/13/815661248/economic-fear-factorDe Amsterdamse burgemeester Femke Halsema zei op 13 maart nog dat je gerust iets mag gaan drinken op café in Amsterdam. Dit komt voort uit de gezagsgetrouwe reflex “niet paniekzaaien”. Terwijl mensen moeten weten dat het niet gaat om je eigen gezondheid per se maar om het stoppen van de circulatie van het virus zodat zwakkeren niet in een overbelast ziekenhuis terechtkomen. Verantwoordelijke visie zit niet altijd bij de politicus…
