België is niet klaar voor grootschalige crisis

België kan vandaag een grootschalige crisis niet te baas. Dat blijkt uit een nieuw rapport van Itinera, getiteld “Crisismanagement in België: hoe voorbereid is het land?”, opgesteld door onderzoeker Julien De Wit.

Het rapport stelt dat ons land, ondanks een solide institutionele basis met een permanent crisiscentrum en een gefaseerde crisisstructuur, in de praktijk verstrikt zit in versnippering, overlappende bevoegdheden en ad-hoccoördinatie. Vooral de samenwerking tussen federale en regionale niveaus schiet tekort.

“Crisissen zijn geen uitzonderingen meer, ze zijn het nieuwe normaal. België moet zijn crisisbeheer structureel herdenken als het zijn veerkracht wil behouden in een steeds complexere wereld.”

EEN KWETSBARE STRUCTUUR IN EEN COMPLEX LAND

Met zijn hoge bevolkingsdichtheid, fijnmazige infrastructuur en open economie bevindt België zich in een unieke, maar kwetsbare positie. De combinatie met een complexe staatsstructuur maakt het land extra gevoelig voor bestuurlijke traagheid en gebrek aan eenheid van commando in crisissituaties.

VAN VERSNIPPERING NAAR VEERKRACHT

Itinera stelt een reeks concrete beleidsaanbevelingen voor om België weerbaarder te maken, geïnspireerd door goede praktijken uit Duitsland, Nederland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk:

• Versterk de samenwerking tussen federale en regionale overheden. Maak interfederale coördinatie structureel, met uniforme noodplanningsnormen en gezamenlijke risicoanalyses.
• Versnel de besluitvorming in crisistijd. Definieer duidelijke opschalingsdrempels en geef het Nationaal Crisiscentrum een heldere rol tegenover andere overlegorganen.
• Zet in op één duidelijke communicatieregie. Wijs het NCCN aan als centrale regisseur en voorzie één woordvoerder per crisis. Investeer in begrijpelijke communicatie en proactieve sensibilisering van burgers.
• Bouw aan technologische autonomie en een lerende risicocultuur. Verminder afhankelijkheid van buitenlandse technologie en installeer een onafhankelijk evaluatiemechanisme, naar het voorbeeld van de Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid.

WETBOEK NOODPLANNING: STAP VOORUIT MAAR GEEN EINDPUNT

De goedkeuring van het ontwerp Wetboek Noodplanning en Crisisbeheer op 29 maart 2024 is volgens Itinera een positieve stap richting duidelijkheid en samenwerking. Toch blijft het wetboek, aldus De Wit, “voorlopig te beperkt om de hardnekkige versnippering in het Belgische crisisbeheer structureel aan te pakken.”

“Een performant crisisbeheersysteem vereist duidelijke bevoegdheden, structurele samenwerking en een diepgewortelde risicocultuur,” besluit De Wit. “Alleen dan kan België zijn paraatheid en slagkracht duurzaam versterken.”