Vive l’École Nationale d’Administration
De Franse president Emmanuel Macron heeft naar de Gele Hesjes geluisterd en leest in de kakofonie van hun protesten de revolte van het plebs tegen de elite. Daarom wil hij meer merite en minder elite, meer kansen en minder privilege. Maar als hij daarvoor de beroemde Franse École Nationale d’Administration (ENA) afschaft, zal hij vooral minder elite door merite bereiken, en meer elite door privilege.
De ENA is het geesteskind van de communist Maurice Thorez, de vicepremier die in 1945 haar oprichting overzag om in Frankrijk, wel… meer kansen en minder privilege te bieden. Aan de ENA is onderwijs gratis, de leerlingen ontvangen er een salaris en hun selectie gebeurt uitsluitend op basis van een ingangsexamen.
Vergelijk dat maar met de toegang tot Amerikaanse elite-universiteiten. Geen torenhoge inschrijvingsgelden, geen CV-industrie, geen dure coaching voor interviews, geen tijgerouders, geen familiebanden nodig. Meer democratische meritocratie dan de ENA is moeilijk denkbaar.
Frans staatsmodel
Het probleem is dus niet de ENA. Het probleem is het Franse staatsmodel dat politiek en economie vermengt, en de eeuwenoude Franse traditie om beide vanuit Parijs te dirigeren. Dat creëert een biotoop die politici, bedrijfsleiders en topbureaucraten verstrengelt. Als die allemaal in de Franse hoofdstad bivakkeren en langs de ENA passeren, krijg je institutionele incest.
Het probleem is niet de ENA, maar de vaststelling dat een diploma van een gewone Franse universiteit blijkbaar niet volstaat voor een topfunctie. De massificatie van het hoger onderwijs en de nivellering van de onderwijskwaliteit heeft het modale universitaire diploma overal ontwaard. Een enkel diploma en een diploma van een modale universiteit is dan onvoldoende voor de top.
Het probleem is niet de ENA, maar de diploma-inflatie die geleid heeft tot diplomafetisjisme. Zonder het vereiste diploma van de vereiste topschool geraak je nog moeilijk in de hoogste regionen. Dat zijn de perverse effecten van de democratisering van het hoger onderwijs. Het communistische ideaal dat de ENA ooit was, organiseert dan inderdaad de nieuwe kapitalistische elite van de énarques.
Het probleem is niet de ENA, maar de erosie van een normaal onderwijstraject dat leerlingen niet meer doet excelleren in haar ingangsexamen. Als het onderwijsniveau daalt, maken topscholen in het lager en middelbaar onderwijs het verschil, maken ouders die stimuleren en investeren het verschil. Daarmee betekent selectie op merite uiteindelijk selectie op elite, precies de trend bij de ENA over de generaties. Democratisering verslindt dan zichzelf.
Excelleren
Als Macron echt voor kansen en verdienste wil gaan, dan moet hij niet strijden tegen de gezinnen en kinderen die door hun inspanning succesvol excelleren. Hij moet ervoor zorgen dat anderen ook kunnen excelleren en dat leerlingen kunnen excelleren dankzij het onderwijs alleen, ongeacht hun gezinsafkomst. Daarvoor moet hij de agenda van democratische onderwijsnivellering terugdraaien en de filosofie van de ENA niet bekampen maar juist veralgemenen.
Als Macron echt voor sociale mobiliteit wil gaan, dan moet hij het Franse centralistische staatskapitalisme vrijmaken en de zware hand van de Franse staat op de economie lichten. Dan moet hij de Parijse navelstreng tussen politiek en economie doorknippen, zodat economische macht in Frankrijk minder afhangt van politieke invloed en meer van op de markt verdiende meerwaarde.
Maar wanneer Macron de markt predikt, wordt hij als de president van de rijken weggehoond. De Fransen hebben een aversie tegen rijkdom die ze, niet geheel onterecht in hun land, meer met privilege dan verdienste associëren. De ENA viseren, is dan de straat recupereren voor symbolische symptoompolitiek. Als Macron tegelijkertijd liberaliseert, kan hij misschien tactisch vrede afkopen voor strategische vernieuwing. Als het bij symboliek blijft, zal hij de Franse ziekte verergeren. Een Frankrijk met minder énarques zal dan een Frankrijk met minder merite zijn.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
De ENA is het geesteskind van de communist Maurice Thorez, de vicepremier die in 1945 haar oprichting overzag om in Frankrijk, wel… meer kansen en minder privilege te bieden. Aan de ENA is onderwijs gratis, de leerlingen ontvangen er een salaris en hun selectie gebeurt uitsluitend op basis van een ingangsexamen.
Vergelijk dat maar met de toegang tot Amerikaanse elite-universiteiten. Geen torenhoge inschrijvingsgelden, geen CV-industrie, geen dure coaching voor interviews, geen tijgerouders, geen familiebanden nodig. Meer democratische meritocratie dan de ENA is moeilijk denkbaar.
Frans staatsmodel
Het probleem is dus niet de ENA. Het probleem is het Franse staatsmodel dat politiek en economie vermengt, en de eeuwenoude Franse traditie om beide vanuit Parijs te dirigeren. Dat creëert een biotoop die politici, bedrijfsleiders en topbureaucraten verstrengelt. Als die allemaal in de Franse hoofdstad bivakkeren en langs de ENA passeren, krijg je institutionele incest.
Het probleem is niet de ENA, maar de vaststelling dat een diploma van een gewone Franse universiteit blijkbaar niet volstaat voor een topfunctie. De massificatie van het hoger onderwijs en de nivellering van de onderwijskwaliteit heeft het modale universitaire diploma overal ontwaard. Een enkel diploma en een diploma van een modale universiteit is dan onvoldoende voor de top.
Het probleem is niet de ENA, maar de diploma-inflatie die geleid heeft tot diplomafetisjisme. Zonder het vereiste diploma van de vereiste topschool geraak je nog moeilijk in de hoogste regionen. Dat zijn de perverse effecten van de democratisering van het hoger onderwijs. Het communistische ideaal dat de ENA ooit was, organiseert dan inderdaad de nieuwe kapitalistische elite van de énarques.
Het probleem is niet de ENA, maar de erosie van een normaal onderwijstraject dat leerlingen niet meer doet excelleren in haar ingangsexamen. Als het onderwijsniveau daalt, maken topscholen in het lager en middelbaar onderwijs het verschil, maken ouders die stimuleren en investeren het verschil. Daarmee betekent selectie op merite uiteindelijk selectie op elite, precies de trend bij de ENA over de generaties. Democratisering verslindt dan zichzelf.
Excelleren
Als Macron echt voor kansen en verdienste wil gaan, dan moet hij niet strijden tegen de gezinnen en kinderen die door hun inspanning succesvol excelleren. Hij moet ervoor zorgen dat anderen ook kunnen excelleren en dat leerlingen kunnen excelleren dankzij het onderwijs alleen, ongeacht hun gezinsafkomst. Daarvoor moet hij de agenda van democratische onderwijsnivellering terugdraaien en de filosofie van de ENA niet bekampen maar juist veralgemenen.
Als Macron echt voor sociale mobiliteit wil gaan, dan moet hij het Franse centralistische staatskapitalisme vrijmaken en de zware hand van de Franse staat op de economie lichten. Dan moet hij de Parijse navelstreng tussen politiek en economie doorknippen, zodat economische macht in Frankrijk minder afhangt van politieke invloed en meer van op de markt verdiende meerwaarde.
Maar wanneer Macron de markt predikt, wordt hij als de president van de rijken weggehoond. De Fransen hebben een aversie tegen rijkdom die ze, niet geheel onterecht in hun land, meer met privilege dan verdienste associëren. De ENA viseren, is dan de straat recupereren voor symbolische symptoompolitiek. Als Macron tegelijkertijd liberaliseert, kan hij misschien tactisch vrede afkopen voor strategische vernieuwing. Als het bij symboliek blijft, zal hij de Franse ziekte verergeren. Een Frankrijk met minder énarques zal dan een Frankrijk met minder merite zijn.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
