Uw verdiende pensioen? Princiepskwesties voor een minister
Uwe Excellentie, Mevrouw de minister
Uw openingsbod voor de hervorming van de pensioenen lokte voorspelbaar hevige reacties uit. Uw bevoegdheid beroert de harten en hoofden van velen. De ongemakkelijke waarheid is dat we collectief hebben gefaald: een bonte rij ministers, de sociale partners, de burgers en hun vertegenwoordigers. Babyboomers gaan al tien jaar met pensioen en we zijn nog altijd niet voorbereid. We willen met u, en daarmee met alle Belgen, alvast enkele van onze zorgen delen.
De budgettaire uitdaging tot 2030 is zonder meer prangend. Elke hervorming – niet alleen van de pensioenen maar evengoed in betrokken domeinen als de gezondheidszorg, de arbeidsmarkt, belastingen, onderwijs en vorming – moet hiermee rekening houden. We dragen een gedeelde verantwoordelijkheid om een duurzaam, samenhangend en solidair pact over die domeinen heen tot stand te brengen dat de mensen die in 1947 werden geboren verbindt met pakweg de jaargang 1974 en – vooral – met de jongeren die in 2001 het levenslicht zagen.
Voor België is het duidelijk geworden dat naast de inhoud ook de deugdelijke methode belangrijk is om tot een gedragen hervorming te komen. Wanneer kunnen we als land pretenderen dat we een duurzame pensioenhervorming hebben doorgevoerd? Hoe meten we proces en succes? Itinera stelt voor dat het voorontwerp en de nacalculatie van de hervorming gebeurt door het Kenniscentrum voor Pensioenen, waarbij zowel de experten van het Federaal planbureau, de Federale Pensioendienst als de Nationale Bank worden betrokken. Een stabiel pensioenstelsel mag niet aan de politieke onzekerheid worden blootgesteld. We hebben wendbare aanpassingsmechanismen nodig die van tevoren bekend zijn en gebaseerd op objectieve en transparante criteria. Geen excuses en geen experimenten.
Een tweede sleutel voor een legitieme hervorming is om het vraagstuk van het ontwerp van het pensioenstelsel te onderscheiden van de financiering ervan. Het ontwerp moet helder en leesbaar zijn. Dat onze overheden daartoe in staat zijn, toont het succes van de applicatie My Pension die de burger een overzichtelijke simulatie biedt van het pensioen als gevolg van zijn of haar individuele keuzes. Binnen de ‘generaties’ (lees: jaargangen of cohorten) moeten we waken over een faire behandeling over geslacht, sociaal statuut, loopbaan of levensverwachting heen.
De financiering van een dergelijk stelsel omvat dan een samenspel tussen bonus-malussystemen op de arbeidsmarkt, gemeenschappelijke regels voor de werknemers-, ambtenaren- en zelfstandigenstelsels, ingrepen in de (gezondheids)zorg en de armoedebestrijding, eindeloopbaanmaatregelen en deeltijdse pensioenen, fiscale prikkels en solidaire bijdragen… De ongrijpbare 80% werkzaamheidsgraad is daarbij niet meer dan een fetisj.
De belangrijkste zorg die we met u, en met alle Belgen, willen delen, is de noodzaak om het vertrouwen te herstellen in een goede afloop. Een legitieme hervorming vooronderstelt vooreerst dat zeker de meest getroffen burgers gehoord worden. Het is niet te ver gezocht om deze pensioenhervorming te vergelijken met de ecologische transitie. Voor wie in 1947 geboren werd, gaat het om een aanpassing, een indexering. Voor wie in 2001 geboren werd, gaat het in het beste geval om het vrijwaren van hun bewegingsruimte om de uitdagingen van hun tijd te kunnen aangaan – in het slechtste geval komt het op hen over als een hold-up. Deze hervorming gaat in eerste instantie over hùn pensioenen. Als zij hun ‘medewerking’ opzeggen, komt de hele sociale zekerheid waar ons land op berust in gevaar. We kunnen hun verzuchtingen niet niét horen.
Het pensioendossier is overrijp. Het is tijd om de hypotheek – politiek, sociaal en budgettair – te lichten. Het is tijd om te focussen op het bouwen aan de toekomst, niet op het afbetalen van het verleden.
