Pensioennimbyisme
Het ‘not in my backyard’ syndroom dat vele vastgoedprojecten verlamt, weegt ook op pensioenhervorming in België. Bijna een kwarteeuw vergrijzingsdiscussie, een begrotingskrater en een wereldwanorde hebben de Belg intussen overtuigd van de noodzaak tot hervorming. Maar zodra die persoonlijk wordt, is het protest en onrecht alom. Deze keer schreeuwen leraars, magistraten, machinisten en militairen hun onvrede uit. Uitvergroot door acties tegen de vermeende afbraak van een sociale zekerheid die nochtans steeds meer welvaartsaandeel claimt, wordt alweer polarisatie gezaaid.
Als iedereen de pensioenuitdaging vanuit het eigen sleutelgatperspectief bekijkt, als geleidelijke pensioenveranderingen op middellange termijn ervaren worden als een inbreuk op persoonlijke arbeidsvoorwaarden en loopbaanverwachtingen, laten we dan het pensioenbeleid vanuit die andere kant van de lens voeren. Laten we het pensioenperspectief verbreden en het hebben over loopbanevolutie, salarisgroei en – vooral – productiviteit.
Aantrekkelijke pensioenen zijn altijd de afgeleide van toekomstige welvaartsgroei en het toekomstig verdienvermogen van de werkende bevolking. Vermits onze demografie daarop meer zal wegen dan daaraan bij te dragen, moeten we hebben van innovatie. Betere banen en andere loopbanen kunnen via meer productiviteit meer vermogen tot pensioenrechten genereren.
Bekeken vanuit dat perspectief is de inzet van de magistratenpensioenen niet zozeer het aftoppen van toppensioenen, maar wel het moderner organiseren van justitie. Een snellere en efficiëntere rechtsbedeling moet de opstap zijn naar betere werkomstandigheden voor in verhouding minder magistraten wier arbeid veel productiever wordt. Voor leraren moeten de herwaardering van het lerarenberoep en meer arbeidswelzijn centraal staan, alsook het productiever maken van onderwijs in termen van testresultaten, schooluitval, slaagpercentages in het hoger onderwijs, en dies meer.
Voor de spoorwegen is niet de lage pensioenleeftijd van machinisten de inzet. Die dateert van toen treinen besturen ook manuele arbeid inhield. De toekomst moet liggen in zelfrijdende of op afstand bestuurde treinen. Minder of geen klassieke machinisten, met meer arbeidskwaliteit en meer productiviteit voor de wie achter de digitale besturing schuilt. Voor het leger is de herwaardering van defensie de prioriteit. Niet kortere maar meer uitdagende loopbanen, met meer moderne bewapening, maar ook met minder bureaupersoneel en meer soldaten, die roteren naar andere functies op latere leeftijd.
Betere banen en andere loopbanen kunnen via meer productiviteit meer vermogen tot pensioenrechten genereren.
Kwalitatievere en productievere banen zijn daarbij telkens de sleutel voor finaal betere pensioenen en bieden een alternatief voor de pensioenerosie onder vergrijzingsdruk. Daarbij hoort ook een stevige tweede pijler van automatisch pensioensparen. Daarmee versterk je de band tussen werken en pensioen op een manier die autonomie geeft aan de gepensioneerde. Die kan dan op basis van persoonlijk opgebouwd kapitaal opnieuw een stuk piloot van het eigen loopbaaneinde worden. Een eigen pensioenspaarpot balanceert met vrijheid de gedwongen solidariteit van het wettelijk pensioen. En ook daar zal meer productiviteit het fundament van meer spaarvermogen zijn.
Wat belet ons om die richting te kiezen? Enerzijds tijd. De vergrijzing werd onvoldoende voorbereid. De rekening moet nu betaald worden en het aftoppen van de grootste pensioenvoorrechten zit dan in de mix. Anderzijds hardnekkigheid. De tegenstanders van de pensioenhervorming zijn vaak ook tegenstanders van de noodzakelijke modernisering van bijvoorbeeld de NMBS, het onderwijs of het leger. Dat is de echte tragiek. Het is, om bij de bouwequivalent te blijven, niet NIMBY: het is BANANA. Build absolutely nothing anywhere near anything.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
