Economische alliantie
Uit onze geschiedenis kennen we het spel van allianties en ententes die aan het begin van de twintigste eeuw door Frankrijk, Engeland en Rusland werden gesmeed om Duitsland en zijn alliantie met Oostenrijk en Italië te counteren. De geschiedenis herhaalt zich zelden maar durft wel te rijmen. Zal de oorlog in Oekraïne een nieuwe machtscombinatie van allianties inluiden in de 21ste eeuw?
Alvast de Europese Unie en de VS zijn met de brutale aanval door Rusland meer verenigd dan ooit sinds president Bush jr. in 2003 Irak binnenviel. President Obama deed de VS strategisch kantelen richting Azië en negeerde rode lijnen in Syrië. Donald Trump zag de Russische president Poetin liever dan de Duitse bondskanselier Merkel en voerde een handelsoorlog tegen de Europese Unie. Nu herleeft de trans-Atlantische band, met de NAVO als speerpunt.
De alliantie van Amerika en Europa wordt gevoed door de wereldwijde concurrentie tussen vrijheid en onvrijheid, tussen democratie en autocratie, waarvan het afglijden van Rusland richting oorlogszieke dictatuur een exponent is. President Biden hield eerder een wereldtop van de democratie. Wat toen een symbolische oefening leek, krijgt door Oekraïne plots historisch belang.
China aan de zijde van Rusland
Ondanks de laffe invasie van een soeverein, democratisch en vreedzaam land, ondanks meedogenloze bloedbaden onder onschuldige burgers, ondanks de schending van alle denkbare internationale regels en normen, staat China over Oekraïne stilzwijgend aan de zijde van Rusland. Dat is de belangrijkste geostrategische vaststelling van dit conflict. Binnen Europa opent Rusland een nieuw front met het Westen. China trekt dat front door binnen Azië en zo wereldwijd.
In de Chinese media en sociale media, allemaal zorgvuldig gecontroleerd en gecensureerd door het communistische regime, luiden over Oekraïne alleen de propaganda en de paranoia uit het Kremlin. De Chinese publieke opinie, zelf al jarenlang gehersenspoeld met een narratief over de wederopstanding van China na een eeuw van internationale vernedering, wordt nog verder tegen het Westen opgezweept.
Die publieke opinie dient een regime dat onder president Xi steeds meer van autocratie naar dictatuur is afgegleden. Zowel Xi als Poetin teren op opgefokte emoties van nationale revanche en bedreiging. Ze cultiveren een personencultus van de onvervangbare leider op een historische missie, wiens persoon met het staatsbelang samenvalt. Ze geloven in het verval en de decadentie van het Westen. Ze identificeren de huidige wereldorde met een historisch affront voor hun land en ambiëren een alternatief waarin macht recht geeft. En ze hebben allebei daarvoor legers en wapentuig gebouwd.
Een ideologische zielsverwant
In een andere historische parallel is Poetin voor Xi wat Mussolini voor Hitler was: een ideologische zielsverwant, een persoonlijke vriend, een wegbereider voor de echte clash die moet komen wanneer niet Rusland maar China de wapens zou laten spreken. We weten niet of het zover zal komen. Maar de mogelijke casus belli van Taiwan zal deels in Oekraïne gemaakt worden. China leert er dat het democratische Westen nog een reservoir van eendracht en daadkracht heeft. Maar als Rusland uiteindelijk met geweld territoriaal voordeel boekt, zal China zich vooral onze oorlogsmoeheid herinneren.
Ondertussen mogen we ons verwachten aan de versnelde loskoppeling van de Chinese economie van de globalisering. Dat was al zo in digitale technologie en het internet. Energie, grondstoffen en kapitaalmarkten volgen. Economisch zal China zichzelf ten aanzien van het Westen minder kwetsbaar maken en ten aanzien van andere regimes sterker. Daarmee kan China de spil worden van een nieuwe globale economische alliantie, de opstap voor een strategische alliantie. Rusland staat alvast te springen.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
