De ziel van de Europese Unie
Na de val van het communisme realiseerden westerse wereldleiders het politieke equivalent van het einde van de geschiedenis. De Sovjet-Unie transformeerde in een losse confederatie met een democratisch en kapitalistisch Rusland aan het hoofd. China omarmde het staatskapitalisme en de globalisering. Op het Europese vasteland verdampte het Ijzeren Gordijn. Tien Oost- en Centraal-Europese landen, allemaal voormalige communistische vazalstaten, sloten er uiteindelijk de rangen met de Europese Unie.
Nog geen kwarteeuw verder en wat ooit historische omwentelingen leken, lijken steeds meer op historische ijdelheden waarmee tegenstanders een vreugdevuur stoken. Rusland en China gebruiken en misbruiken de liberale internationale wereldorde om ze te veroveren en te verstoren. In Europa wankelt de laatste domino van het postcommunistische idealisme, die van een uitgebreide Unie die Oost en West verenigt. Dat is de betekenis van de herverkiezing van Viktor Orban in Hongarije.
Het is bon-ton om Orban weg te zetten als een symptoom van het nieuwe autoritarisme dat teert op basale populistische instincten die de politieke correctheid lang heeft onderdrukt. Daar zit een grond van waarheid in. Democratie heeft zelfmoordneigingen. Het volk kan voor dictatuur kiezen. In Hongarije, waar democratie een importproduct is zonder diepe culturele wortels, is dat risico nog groter.
Welvaartssprong
Maar er is meer aan de hand. Landen als Hongarije en Polen hebben hun veiligheid en welvaart te danken aan de Europese Unie. Ze ontvangen jaarlijks miljarden euro’s Europese steun. Ze hebben in tien jaar tijd een enorme welvaartssprong gemaakt. Ze behoren tot de snelst groeiende landen van de hele Unie. Hoe is het toch mogelijk dat ze daar politici verkiezen die de Europese Unie en haar kernwaarden verketteren?
Ik denk dat de geschiedenis er voor veel tussen zit. Voor West-Europese landen is etnisch nationalisme verdampt in de vlammenzee van Wereldoorlog Twee. Wij hebben nadien onze vrijheid herwonnen door ze op te geven aan de Europese Unie. In Oost-Europa hebben ze de vrijheid gewonnen door zich te ontdoen van de hogere macht die de Sovjet-Unie was. Men is er geen lid geworden van de Europese Unie om een andere hogere macht in te voeren, maar om de nieuwe vrijheid te garanderen.
Dient de Europese Unie om nationale identiteit te vervangen of om nationale identiteit te beschermen? Geschiedenis en geografie maken de bevolking van Oost-Europa veel ontvankelijker voor het belang van identiteit en territorium. Wij, in West-Europa, hebben dat belang onderschat. We blijven het onderschatten wanneer we Orban als een halve dictator en corrupte manipulator afdoen. Dat is westerse projectie. Orban staat ook voor een zielsvraag over de rol van de Europese Unie. Het gaat niet over Euroscepticisme, maar over kern van het project.
Cordon
De Europese Unie betekent democratie, rechtsstaat en mensenrechten: zo staat het in de basisteksten, zo wordt het vereist van kandidaat-lidstaten en zo claimt de Unie internationaal leiderschap. De uitdeining in haar midden van regimes die daarvan de kanten aflopen, is de grootste bedreiging voor haar toekomst. Strategisch kan de Unie Polen of Hongarije noch verliezen, noch laten doen. De triomf van Orban dwingt de Unie daarom tot een keuze: ofwel wordt de hele Unie meer Hongaars, ofwel moet de Unie een cordon rond het Hongaarse nationalisme kunnen leggen.
De eerste optie is ondenkbaar. De tweede is onuitvoerbaar tenzij de Unie muteert in een organisatie met twee niveaus van lidmaatschap: de ene vooral economisch, de andere ook politiek en institutioneel. Dat is trouwens ook de echte inzet van Brexit. Met moed en creativiteit kunnen we de Unie redden, de Britten behouden, Europees ontwikkelingsgeld niet langer aan Oost-Europese corruptie besteden en Oost-Europa meer tijd geven om de geschiedenis van West-Europa in te halen. De ziel van de Europese Unie staat op het spel.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
Nog geen kwarteeuw verder en wat ooit historische omwentelingen leken, lijken steeds meer op historische ijdelheden waarmee tegenstanders een vreugdevuur stoken. Rusland en China gebruiken en misbruiken de liberale internationale wereldorde om ze te veroveren en te verstoren. In Europa wankelt de laatste domino van het postcommunistische idealisme, die van een uitgebreide Unie die Oost en West verenigt. Dat is de betekenis van de herverkiezing van Viktor Orban in Hongarije.
Het is bon-ton om Orban weg te zetten als een symptoom van het nieuwe autoritarisme dat teert op basale populistische instincten die de politieke correctheid lang heeft onderdrukt. Daar zit een grond van waarheid in. Democratie heeft zelfmoordneigingen. Het volk kan voor dictatuur kiezen. In Hongarije, waar democratie een importproduct is zonder diepe culturele wortels, is dat risico nog groter.
Welvaartssprong
Maar er is meer aan de hand. Landen als Hongarije en Polen hebben hun veiligheid en welvaart te danken aan de Europese Unie. Ze ontvangen jaarlijks miljarden euro’s Europese steun. Ze hebben in tien jaar tijd een enorme welvaartssprong gemaakt. Ze behoren tot de snelst groeiende landen van de hele Unie. Hoe is het toch mogelijk dat ze daar politici verkiezen die de Europese Unie en haar kernwaarden verketteren?
Ik denk dat de geschiedenis er voor veel tussen zit. Voor West-Europese landen is etnisch nationalisme verdampt in de vlammenzee van Wereldoorlog Twee. Wij hebben nadien onze vrijheid herwonnen door ze op te geven aan de Europese Unie. In Oost-Europa hebben ze de vrijheid gewonnen door zich te ontdoen van de hogere macht die de Sovjet-Unie was. Men is er geen lid geworden van de Europese Unie om een andere hogere macht in te voeren, maar om de nieuwe vrijheid te garanderen.
Dient de Europese Unie om nationale identiteit te vervangen of om nationale identiteit te beschermen? Geschiedenis en geografie maken de bevolking van Oost-Europa veel ontvankelijker voor het belang van identiteit en territorium. Wij, in West-Europa, hebben dat belang onderschat. We blijven het onderschatten wanneer we Orban als een halve dictator en corrupte manipulator afdoen. Dat is westerse projectie. Orban staat ook voor een zielsvraag over de rol van de Europese Unie. Het gaat niet over Euroscepticisme, maar over kern van het project.
Cordon
De Europese Unie betekent democratie, rechtsstaat en mensenrechten: zo staat het in de basisteksten, zo wordt het vereist van kandidaat-lidstaten en zo claimt de Unie internationaal leiderschap. De uitdeining in haar midden van regimes die daarvan de kanten aflopen, is de grootste bedreiging voor haar toekomst. Strategisch kan de Unie Polen of Hongarije noch verliezen, noch laten doen. De triomf van Orban dwingt de Unie daarom tot een keuze: ofwel wordt de hele Unie meer Hongaars, ofwel moet de Unie een cordon rond het Hongaarse nationalisme kunnen leggen.
De eerste optie is ondenkbaar. De tweede is onuitvoerbaar tenzij de Unie muteert in een organisatie met twee niveaus van lidmaatschap: de ene vooral economisch, de andere ook politiek en institutioneel. Dat is trouwens ook de echte inzet van Brexit. Met moed en creativiteit kunnen we de Unie redden, de Britten behouden, Europees ontwikkelingsgeld niet langer aan Oost-Europese corruptie besteden en Oost-Europa meer tijd geven om de geschiedenis van West-Europa in te halen. De ziel van de Europese Unie staat op het spel.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
