Er zijn te weinig (veilige) schulden
Het lijkt een vreemde vaststelling maar het financiële stelsel lijdt aan een steeds nijpender tekort aan schulden. Veilige schulden welteverstaan: schulden waarbij niemand, en zeker geen andere bank, zich de vraag stelt of die wel terugbetaald zullen worden. Financiële instellingen gebruiken die schulden -- overheidsobligaties, papier uitgegeven door kredietwaardige ondernemingen enzovoort -- als onderpand om aan geld en kortetermijnkredieten te geraken op de interbankenmarkt. Schulden vormen op die manier de smeerolie van de financiële wereld, en de motor sputtert steeds nadrukkelijker.
De grote slokoppen zijn de centrale bankiers. Alle mogelijke "niet-standaard" maatregelen die de Federal Reserve, de ECB en consorten de laatste jaren nemen om voldoende geld in omloop te brengen, hebben als keerzijde dat de banken onderpand moeten leveren aan de centrale bank in ruil voor wat er van de pers rolt. Steeds meer obligaties die als betrouwbaar staan aangeschreven, verdwijnen zo van de markt en in de kluis van Bernanke of Draghi. Het logische gevolg van dat voortdurende onevenwicht tussen vraag en aanbod is een vervaarlijk lage rente.
De regelgevende autoriteiten doen ook hun duit in het zakje. De voorwaarden die "Basel III" bijvoorbeeld aan banken oplegt, versterken nog de vraag naar veilige schuld. Die vereisen immers minder kapitaal als buffer tegen mogelijke verliezen en zijn daarom erg gegeerd door de banken. Dat is de reden waarom Duitsland bijvoorbeeld zijn overheidsobligaties aan negatieve rentes kan verkopen. Het gaat de bankier-koper daarbij helemaal niet om het rendement; hij moét dat papier eenvoudig hebben.
JP Morgan schat dat net iets meer dan de helft van alle schuldpapier in handen is van de banken, centrale en andere, met een duidelijke voorliefde voor overheidsobligaties. De Federal Reserve zal dit jaar alleen al meer dan één biljoen obligaties kopen die uitgegeven werden door hun collega's bij de Treasury -- nog vaak voor dat papier ook maar op de markt komt. De Japanse bank is goed bezig hetzelfde te doen in eigen land. Hun gezamenlijke aankopen zijn groter dan de schuld die de Verenigde Staten en Japan dit jaar zal aangaan, met andere woorden: de voorraad obligaties zal ondanks de stijgende overheidsschuld lager zijn dan vorig jaar. Indien er opnieuw onrust zou heersen op de obligatiemarkten, zal de vraag naar erg kredietwaardige staatsschulden bijna vijf keer zo groot zijn als het aanbod. De "vlucht naar veiligheid" is een stoelendans.
Gesteld dat banken zouden willen uitlenen aan de huidige onderdrukte rentes (quod non) dan nog zullen ze twee keer nadenken voor ze hun duurbetaalde Bunds en T-bills zullen omruilen voor ander onderpand. De hamvraag is dus: wanneer en hoe zullen de centrale banken hun opgeblazen balansen laten leeglopen en de obligaties in hun bezit terug op de markt gooien?
