Naar overzicht

Werkt protectionisme of niet?



Donald Trumps eerste werkdag als Amerikaans president was nog niet om, of het eerste vrijhandelsakkoord was al gesneuveld. Verwonderlijk is het niet, een van de belangrijkste pijlers van zijn economische beleid is dat hij jobs zal creëren onder protectionistische impulsen.

Internationaal worden zijn voorstellen als taboe afgedaan, vrije handel is de enige mogelijkheid. Toch moeten we ons de vraag stellen of Trump de bal zo compleet misslaat en of hij werkelijk niet beseft wat de consequenties zijn van een isolationistisch economisch beleid. Aanhangers geloven dat hij Amerika naar historische hoogten zal stuwen, tegenstanders geloven dat hij de internationale economie naar beneden zal sleuren. Voorbij de hype is het belangrijk te kijken naar de basis: werkt protectionisme? Anders geformuleerd: is het een goed idee om je binnenlandse markt moeilijker benaderbaar te maken door het opleggen van invoerheffingen?




De perceptie bestaat dat globalisering jobs kost en dat de economische malaise in de VS veroorzaakt is door het toelaten van vrije handel. Het argument is natuurlijk populair in woelige tijden, die gekenmerkt worden door hoge werkloosheidscijfers, en heeft een zekere grond van waarheid. Bedrijven worden geconfronteerd met een wereldprijs die lager ligt dan de binnenlandse prijs. Het gevolg is dat er minder te produceren is en dat veel binnenlandse bedrijven in moeilijk vaarwater belanden. Lagere prijzen en minder afzet leiden natuurlijk tot minder opbrengsten en zo ook tot minder jobs.

Belangrijk hierbij is wel dat dit voornamelijk bedrijven betreft die het merendeel van hun goederen verkopen aan de binnenlandse markt. Voor bedrijven die voornamelijk exporteren, geldt een andere situatie: door het vrij verhandelen van goederen kunnen zij in een vrije markt aan veel meer consumenten hun producten verkopen. Doordat de Amerikaanse bedrijven goederen uitvoeren tegen de wereldprijs kunnen zij hun goederen in veel landen verkopen, waardoor hun afzetmarkt en hun opbrengst groter is.

Schokgolf

Op korte termijn zal een protectionistisch systeem werken; de voorwaarde is natuurlijk dat alleen Amerika een protectionistisch beleid voert en dat de andere landen nog niet reageren. In dat geval zullen de bedrijven die verkopen aan de binnenlandse markt meer verdienen en meer jobs creëren, terwijl de exportbedrijven nog steeds kunnen uitvoeren naar landen die deel uitmaken van het vrijhandelssysteem.




Het verleden leert evenwel dat één protectionistisch land een schokgolf veroorzaakt en dat andere landen relatief snel reageren met gelijkaardige tegenmaatregelen. Bijgevolg zullen de exporterende Amerikaanse bedrijven minder verkopen, waardoor hun omzet daalt. De binnenlandse afzetmarkt is te klein voor deze bedrijven om voldoende winst te boeken. De kans dat dit tot veel meer banenverlies leidt, vergeleken met de situatie voor de protectionistische maatregelen, is daardoor heel reëel.

Transitland België

Voor België zouden de gevolgen op lange termijn mogelijk nog groter zijn. Als transitland kunnen we niet riskeren de uitvoermogelijkheden van exportbedrijven in te perken. De werkloosheidscijfers die een protectionistische golf op lange termijn met zich zouden meebrengen, overschrijden in ruime mate de huidige prognose - die enkel rekening houdt met het economisch beleid van de VS - van 5.000 jobs die verloren zouden gaan. Globalisering heeft jobs gekost, maar het tegenwerken ervan is geen optie, omdat de kosten nog veel hoger uitvallen. De concurrentiestrijd met de lagelonenlanden hebben we verloren en valt niet terug te draaien. Het alternatief is dat we onze economie niet afschermen, maar stimuleren. Idealiter doen we dit volgens het Scandinavische model, waarbij de economische herleving gekoppeld wordt aan sociale en ecologische motieven.

De vraag of protectionisme werkt, hangt van veel zaken af, maar op lange termijn lijkt het niet de te verkiezen weg. Er zijn argumenten die invoerheffingen rechtvaardigen (zoals de bescherming van opkomende binnenlandse industrieën), maar jobcreatie is alleszins geen goede reden. Het lijkt onrealistisch dat de entourage van Donald Trump dit niet inziet, het is basistheorie voor elk inleidend economisch vak. Een andere mogelijkheid is natuurlijk dat dit besef maar al te goed leeft, maar dat zijn beleid zich vooral richt op de korte termijn. De lange termijn is een zorg voor later, herverkiezing telt, na vier jaar zien we dan wel weer.