Vlaanderen 2020
De nieuwe Vlaamse regering is een feit. Commentatoren doorploegden de details van een akkoord van meer dan driehonderd pagina’s. Hoeveel subsidie verschuift van wonen naar werken? Wie wint en verliest in de onderwijsplannen? Waar wordt bespaard of geïnvesteerd in zorg of kinderbijslag? Hoeveel schuift inburgering en integratie op naar rechts? Wat verandert er voor dienstencheques en registratierechten? Met de microscoop in aanslag werd alom gezalfd of gegeseld.
Ik pleit voor een andere kijk. Deze regering zal Vlaanderen het derde decennium van de eenentwintigste eeuw inloodsen. Ruim tien jaar geleden werd daarvoor het ‘Pact 2020’ gesmeed, een strategische consensusvisie van regering en sociale partners met ambitie voor een Vlaanderen dat tegen 2020, aldus de inleiding, ‘tot de allerbeste Europese regio’s op economisch, ecologisch, sociaal en maatschappelijk vlak behoort’. Daarvoor werden twintig kernprincipes geformuleerd, uitgewerkt in zeventachtig doelstellingen. Hoe verhoudt het nieuwe regeerakkoord zich tot die strategie?
Wat meteen opvalt, is dat het lijvige nieuwe regeerakkoord welgeteld geen enkele verwijzing bevat naar de doelstellingen uit het Pact 2020. Dat zegt veel over het blikveld van de Vlaamse politiek. Maar misschien is het wel verholen schaamte. Veel van de doelstellingen die Vlaanderen zichzelf met grote stelligheid heeft gesteld, zullen in 2020 als illusies afgaan. Zo heeft Vlaanderen de formele ambitie om bij de top vijf te behoren in zake welvaart, innovatie en investeringen. Alleen al binnen Europa zijn er meer dan twintig regio’s die ons daarin voorgaan.
Tegen 2020 zou in Vlaanderen ‘discriminatie uitgebannen, evenredige arbeidsdeelname verzekerd en de deelname van alle kansengroepen aan de andere domeinen van de maatschappij proportioneel zijn tot hun aandeel in de bevolking’. Dat wordt hard ontwaken op nieuwjaarsdag, want Vlaanderen scoort lamentabel inzake gelijke kansen, arbeidsparticipatie en integratie van bijvoorbeeld niet-Europese migranten, alleenstaanden en oudere werknemers.
Verbeeld u de regio waar ‘economische poorten vlot bereikbaar zijn via verschillende transportmodi (weg, spoor, water of lucht) en via verschillende transportdragers (privaat en openbaar vervoer)’, waar infrastructuur en dynamisch beheer van verkeersstromen tijdverlies door files beneden de 5% duwen. U denkt zeker niet aan Vlaanderen, waar fileleed ondraaglijk toeneemt, infrastructuur verzandt in eindeloze procedures, het openbaar vervoer afkalft en rekeningrijden taboe blijft. Maar dat is nochtans het Vlaanderen dat in 2020 realiteit zou moeten zijn.
Nog volgens het Pact 2020 zal Vlaanderen volgend jaar vooroplopen inzake bevoorradingszekerheid, kostprijs van energie, efficiëntie en vergroening van elektriciteitsverbruik. Lovenswaardige doelstellingen die iedereen wil maar die niemand realiseert. Inzake energie blijft Vlaanderen gekneld tussen economie en ecologie, tussen betaalbaarheid, zekerheid en duurzaamheid. Elektriciteit is bijna nergens zo duur en toch hinken we achterop in klimaatbeleid. Dat verhindert ons niet om alweer ambitieuze emissiereductie te verkondigen, deze keer tegen 2050. Wie zal zich dan nog het regeerakkoord van 2019 herinneren?
Vlaanderen heeft een probleem met beleidsstrategie. Het ligt niet aan de data. Er zijn genoeg kenniscentra, indicatoren en organen die elk jaar lijvige rapporten produceren. Het ligt aan de bestuurscultuur. Het Pact 2020 leest als wishful thinking. Zijn uitvoering was een lachertje. Er is te weinig bestuursernst, te weinig volharding, te weinig rekenschap.
De nieuwe regering wil een Vlaanderen in topvorm, ‘een onbetwistbare referentie in het Europa van de jaren twintig’. Dat wou en wil iedereen, ook de voorgaande regeringen. We geraken daar niet onder zakelijke doortastendheid over meerdere legislaturen. De vorige Vlaamse regering tekende al een ‘Vizier 2030’, met achtenveertig nieuwe doelstellingen. Als we niet leren beter te besturen, weten we nu al hoe dat zal aflopen.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
Ik pleit voor een andere kijk. Deze regering zal Vlaanderen het derde decennium van de eenentwintigste eeuw inloodsen. Ruim tien jaar geleden werd daarvoor het ‘Pact 2020’ gesmeed, een strategische consensusvisie van regering en sociale partners met ambitie voor een Vlaanderen dat tegen 2020, aldus de inleiding, ‘tot de allerbeste Europese regio’s op economisch, ecologisch, sociaal en maatschappelijk vlak behoort’. Daarvoor werden twintig kernprincipes geformuleerd, uitgewerkt in zeventachtig doelstellingen. Hoe verhoudt het nieuwe regeerakkoord zich tot die strategie?
Wat meteen opvalt, is dat het lijvige nieuwe regeerakkoord welgeteld geen enkele verwijzing bevat naar de doelstellingen uit het Pact 2020. Dat zegt veel over het blikveld van de Vlaamse politiek. Maar misschien is het wel verholen schaamte. Veel van de doelstellingen die Vlaanderen zichzelf met grote stelligheid heeft gesteld, zullen in 2020 als illusies afgaan. Zo heeft Vlaanderen de formele ambitie om bij de top vijf te behoren in zake welvaart, innovatie en investeringen. Alleen al binnen Europa zijn er meer dan twintig regio’s die ons daarin voorgaan.
Arbeidsparticipatie
Tegen 2020 zou in Vlaanderen ‘discriminatie uitgebannen, evenredige arbeidsdeelname verzekerd en de deelname van alle kansengroepen aan de andere domeinen van de maatschappij proportioneel zijn tot hun aandeel in de bevolking’. Dat wordt hard ontwaken op nieuwjaarsdag, want Vlaanderen scoort lamentabel inzake gelijke kansen, arbeidsparticipatie en integratie van bijvoorbeeld niet-Europese migranten, alleenstaanden en oudere werknemers.
Verbeeld u de regio waar ‘economische poorten vlot bereikbaar zijn via verschillende transportmodi (weg, spoor, water of lucht) en via verschillende transportdragers (privaat en openbaar vervoer)’, waar infrastructuur en dynamisch beheer van verkeersstromen tijdverlies door files beneden de 5% duwen. U denkt zeker niet aan Vlaanderen, waar fileleed ondraaglijk toeneemt, infrastructuur verzandt in eindeloze procedures, het openbaar vervoer afkalft en rekeningrijden taboe blijft. Maar dat is nochtans het Vlaanderen dat in 2020 realiteit zou moeten zijn.
Nog volgens het Pact 2020 zal Vlaanderen volgend jaar vooroplopen inzake bevoorradingszekerheid, kostprijs van energie, efficiëntie en vergroening van elektriciteitsverbruik. Lovenswaardige doelstellingen die iedereen wil maar die niemand realiseert. Inzake energie blijft Vlaanderen gekneld tussen economie en ecologie, tussen betaalbaarheid, zekerheid en duurzaamheid. Elektriciteit is bijna nergens zo duur en toch hinken we achterop in klimaatbeleid. Dat verhindert ons niet om alweer ambitieuze emissiereductie te verkondigen, deze keer tegen 2050. Wie zal zich dan nog het regeerakkoord van 2019 herinneren?
Weinig bestuursernst
Vlaanderen heeft een probleem met beleidsstrategie. Het ligt niet aan de data. Er zijn genoeg kenniscentra, indicatoren en organen die elk jaar lijvige rapporten produceren. Het ligt aan de bestuurscultuur. Het Pact 2020 leest als wishful thinking. Zijn uitvoering was een lachertje. Er is te weinig bestuursernst, te weinig volharding, te weinig rekenschap.
De nieuwe regering wil een Vlaanderen in topvorm, ‘een onbetwistbare referentie in het Europa van de jaren twintig’. Dat wou en wil iedereen, ook de voorgaande regeringen. We geraken daar niet onder zakelijke doortastendheid over meerdere legislaturen. De vorige Vlaamse regering tekende al een ‘Vizier 2030’, met achtenveertig nieuwe doelstellingen. Als we niet leren beter te besturen, weten we nu al hoe dat zal aflopen.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
