Talentmobilistatie
Herinnert u zich Frey en Osborne nog? Deze onderzoekers van de universiteit van Oxford kregen in 2013 wereldfaam met een studie over banen die verloren zouden gaan door de digitalisering. Gewapend met projecties over artificiële intelligentie en robotisering berekenden ze dat liefst 47 procent van alle beroepen in de VS onder een hoog risico van automatisatie stonden in de komende tien tot twintig jaar. De auteurs fileerden 700 beroepsgroepen en voorspelden voor tientallen groepen een gewisse technologische dood.
Daarop volgde wereldwijde apocalyptiek over een toekomst zonder jobs. De media kopten met het verval en de ondergang voor truckers, accountants, horecapersoneel, tuinbouwers, kappers, buschauffeurs en bewakingsagenten, enkele van de risicogroepen uit de studie. Een allegaartje van techneuten, utopisten en activisten vond in het basisinkomen de redding voor samenlevingen met te veel werk voor de technologische elite en geen werk voor al de rest.
Maar kijk, we zijn al eind 2021 en van al dat banenonheil valt niets te bespeuren. Wel integendeel: trucker, boekhouder, keukenhulp, kok, groenwerker, kapper, buschauffeur en bewakingsagent zijn officiële knelpuntberoepen in Vlaanderen. En dat is maar de top van de Vlaamse ijsberg. Buiten Vlaanderen zijn ook overal handen te kort. Vraag het maar aan de Britten. Die merken nu dat hun brandstofstations droogstaan zonder de Oost-Europese truckers.
Daarmee is niet gezegd dat technologische innovatie geen oude beroepen uitdooft: dat is van alle tijden. Maar de dominante trend is vooralsnog niet het vervangen van mensen door machines, maar het aanvullen van mensen met machines. Dat heet productiviteit en brengt zelf ook nieuwe groei en banen mee. En nieuwe technologie betekent sowieso al nieuwe banen.
Acuut tekort aan arbeidskrachten in de toekomst
Tel daarbij de pensioneringsgolf van de babyboomers, de heropleving na de pandemie, de grote switch naar de groene economie en post-fossiele energie, de investeringsdrive voor relance, de verdere digitalisering, het terugdraaien van de globalisering voor meer nationale productie en veiligheid en je weet het wel. Voor de voorzienbare toekomst is er geen tekort aan banen maar een acuut tekort aan arbeidskrachten.
Als we het talent niet vinden, zal de economie oververhitten of vastlopen, de inflatie oprukken, het klimaatbeleid blokkeren en de vergrijzing op droog zaad geraken. Het is harken voor elke gram inzetbaar talent. Een extra hervorming in de werkloosheidsverzekering om de werkzoekende daadwerkelijk richting vacatures te brengen, inclusief aflopende uitkeringen. Voluntarisme voor activering van de pakweg anderhalf miljoen niet-actieven op normale beroepsleeftijd. Het verleiden van gezonde gepensioneerden richting nieuw werk.
Naast de financiële prikkels zoals loonkosten, minimumlonen, uitkeringen als tijdelijke loonsubsidies, werkbonussen en pensioenmalussen, naast een volgende fase in performante begeleiding en activering met nieuwe focus, naast preventief inspelen met loopbaanverandering op transities in de economie, is meer arbeidsflexibiliteit cruciaal. Het inzetten van talent dat nu niet inzetbaar is of wil zijn, vergt meer ruimte voor werkformules aangepast aan de diversiteit van de noden en de wensen die de inactiviteit verklaren.
Schokeffect nodig
Op het kleine Belgische grondgebied bevinden zich daarenboven drie arbeidsmarkten: Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Zelfs binnen die regio’s zijn er veel lokale verschillen. Er moet een schokeffect komen voor meer mobiliteit, meer pendelen, meer verhuizen, met alles wat daarvoor nodig is. En dat zal de grenzen overstijgen. Grensarbeid en arbeidsimmigratie, van de selectieve soort, zijn ook nodig. Iedereen kan winnen: gezinnen, werknemers, werkgevers, economie en staatskas. Wat belet ons daarvoor te gaan?
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
