Naar overzicht

Slow-motion koude oorlog

Is de klimaatbedreiging de nieuwe nucleaire bedreiging? Tijdens de originele Koude Oorlog, toen de VS en de voormalige Sovjetunie elkaar in alles en overal naar het leven stonden, konden ze elkaar nog vinden in kernwapenverdragen. Anno 2021 kunnen China en de VS elkaar vinden in een verdragsagenda tegen de klimaatopwarming. Dat is de uitkomst van gesprekken tussen de klimaatgezanten van de beide grootmachten in Sjanghai. Dat is hoopgevend voor de planeet. Zonder een Chinees-Amerikaanse verstandhouding is de mobilisatie tegen broeikasgassen ten dode opgeschreven.

Maar lees hierin vooral geen politieke verzoening. China spreekt met Amerika omdat de opwarming van de aarde China bedreigt en omdat duurzame energie China bedient. China kampt met droogte, woestijnvorming, luchtverontreiniging en waterschaarste. Het is de grootste invoerder van olie ter wereld. Fossiele brandstoffen maken China onleefbaar, ongezond en kwetsbaar. Groene energie betekent groene technologie en dat past in de strategie voor Chinese technologische suprematie. De strijd tegen de opwarming van de aarde dient de strijd voor technologie.

Elders verdiepen en vermenigvuldigen de conflictzones tussen China, Amerika en het bredere Westen. Alle ingrediënten van een totale koude oorlog zijn daar. Er is grote technologische competitie, een nieuwe ruimtewedloop die deze keer niet alleen de ruimte of het militaire maar ook de digitale werkelijkheid betreft. Vermits het digitale werkelijk alles doordesemt, zullen maar bitter weinig sectoren van de economie of sferen van het menselijk bestaan de slagschaduw van conflict kunnen vermijden. De eerste koude oorlog was geen economische oorlog, de tweede is dat wel.

Diplomatieke concurrentie


Er is de diplomatieke concurrentie, van een heel andere orde dan in de eerste koude oorlog. Toen was de wereld vooral zwart-wit: je stond aan de kant van Amerika of aan de kant van de Sovjet-Unie. Nu is de wereld vooral grijs: Amerika en China komen elkaar overal tegen. Dankzij drie decennia globalisering heeft China mondiale impact, investeringen en handelsrelaties. Het speelt die kaart agressief uit met handelsroutes en investeringspacten. Wie van China leeft, kan moeilijk China bestrijden. Dat geldt zelfs voor Europa, getuige de Duitse agenda om toch vooral niet de Duitse export naar China te verspelen.

Er is diepe ideologische concurrentie. China weigert openlijk de principes van democratie, rechtsstaat, markt en mensenrechten als legitiem referentiekader te erkennen. Dat zijn niet langer universele, maar westerse waarden. Daartegenover plaatst China een eigen beschavingsvisie die neerkomt op communistische regimeleer. Het staat daarin niet alleen. Islamitische landen, Rusland en zelfs India claimen hun eigen beschavingslogica.

Er is de terugkeer van allianties. China contesteert een wereldorde naar westers model op het moment dat democratie, persvrijheid en rechtsstaat wegkwijnen. In Oost-Europa, aan onze buitengrenzen, in Turkije, in Rusland, in de Arabische wereld, in heel Zuidoost Azië: overal heeft autoritarisme de wind in de zeilen. Daar liggen de toekomstige bondgenoten van China. Het sloot intussen al strategische verdragen met Iran en Rusland.

Patriottische cohesie onder leiders en burgers


Een koude oorlog is een slow-motion conflict dat wordt gewonnen door de collectieve sterkte van overheid, economie en maatschappij, door een patriottische cohesie onder leiders en burgers. Na de Tweede Wereldoorlog waren die cohesie en dat engagement in het Westen evident. China heeft thans tweehonderd miljoen jongeren op nationalistische en revanchistische propaganda grootgebracht. Het rekent op demografisch verval en culturele zelfkastijding in het Westen. Als wij onze beschavingsfierheid niet terugvinden, zullen we met forfait de tweede koude oorlog verliezen.

Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.