Importeer de Nederlandse Verantwoordingsdag
Nederland heeft een Verantwoordingsdag, waarop de regering aan het parlement rekenschap geeft van haar beleid. Ook wij kunnen zo'n dag gebruiken. Een democratie kan alleen functioneren als verantwoording afleggen en verantwoordelijkheid opnemen hand in hand gaan.
In de Verenigde Staten valt vooral de extreme polarisatie op tussen de Democraten en de Republikeinen. En het Twitter-gedrag van president Donald Trump levert altijd wel een recente illustratie van de absurditeit van de huidige Amerikaanse politiek. Velen maken echter de overtuigende analyse dat de VS er al 30 jaar niet meer in slagen hun grote problemen op te lossen. Het contrast tussen de persoonlijkheden van Donald Trump en Barack Obama leert ons misschien veel minder dan we denken, en verhult veel dieper liggende factoren.
Amerikaanse auteurs hebben het al lang over de complexiteit van de omvangrijke bureaucratie in de VS, die duizenden activiteiten hoort te beheren. De federale overheid beheert een uitgebreide en ingewikkelde gezondheidszorg, heft belastingen op particulieren en bedrijven, en betaalt uitkeringen aan gepensioneerden. Ze bestuurt een groot leger, beslist over de bouw van pijpleidingen en de uitvoer van olie, beheert een enorm betalingssysteem voor werklozen en handhaaft complexe regelgeving voor banken, en ga zo maar door. En dat gebeurt allemaal op zeer grote schaal, met 4 miljoen ambtenaren op de loonlijst. De basisstructuur is nog dezelfde als in de 18de eeuw, toen de bevolkingsgrootte amper 1 procent was van de huidige.
Ook grote bedrijven hebben uitgebreide bureaucratieën, maar hun activiteiten zijn veel minder verscheiden. Bovendien kunnen ze de doelstellingen duidelijker formuleren en afdwingen. Een belangrijk verschil met de overheid is dat bedrijven concurrentie ondervinden. Als dat niet het geval is, vind je ook in het bedrijfsleven gigantische inefficiënties. Als het goed is, worden privébedrijven gedisciplineerd door de concurrentie. De vraag is of er voldoende correctiemechanismen bestaan in het publieke bedrijf. Net zo belangrijk is dat ook bij de overheid rekenschap en verantwoording centraal moeten staan.
Er zijn enorme verschillen tussen ons land en de VS, maar toch drijven in beide systemen disfuncties bij politieke partijen, een oeverloze complexiteit en een groot gebrek aan het afleggen van rekenschap boven.
Een probleem is dat niet iedereen het eens is over de criteria waarop je de politiek moet afrekenen. De Belgische partijen beschikken met 70 miljoen euro per jaar ook over enorm genereuze overheidsfinanciering. Het zijn erg machtige instellingen, maar in de eerste plaats kunnen alleen de partijleden en niet de hele bevolking rekenschap afdwingen.
Dat partijen belangrijke maatschappelijke dossiers niet altijd even professioneel behandelen, is een eufemisme van formaat. Beleidsmaatregelen die al jaren op partijcongressen gestemd zijn, worden zomaar vlak voor verkiezingen geliquideerd, ingegeven door electorale paniek. Andere voorstellen duiken plots op in regeerakkoorden, terwijl niemand zich kan herinneren dat ze ooit besproken werden.
We hebben net een half jaar geleden de zogenaamde 'moeder van alle verkiezingen' meegemaakt en het enige wat je nu hoort, is dat men bezig is met de positionering van de partij in de volgende verkiezingen. Politici zijn nochtans verkozen om het land te besturen, niet om al met de volgende verkiezingen bezig te zijn. Een democratie kan alleen functioneren als verantwoording afleggen en verantwoordelijkheid opnemen hand in hand gaan. Politici moeten zich niet alleen bezighouden met nieuw beleid en plannen, maar op gezette tijden ook bekijken wat ervan terechtkomt.
Zo is een begroting een document met heel veel cijfers, maar weinig of geen meetbare doelstellingen. Nederland heeft op de derde woensdag van mei zijn Verantwoordingsdag. De regering geeft dan aan het parlement rekenschap van haar beleid van het voorgaande jaar en vertelt of het inzetten van miljarden aan collectieve middelen het beoogde resultaat heeft gehad. Dat proces heet Van Beleidsbegroting Tot Beleidsverantwoording (VBTB).
Het is dringend tijd voor een opwaardering van dat proces bij ons. Ook in ons land moet verantwoordelijkheid samengaan met rekenschap. Een formeel toetsingsmoment van de doelmatigheid van het regeringsbeleid is er echter niet. Misschien biedt de Nederlandse Verantwoordingsdag inspiratie. Bij ons stellen de parlementsleden heel het jaar door honderden vragen en houden ze tientallen interpellaties over beleidsbeslissingen. Zo toont de particratie zich van haar schaduwkant, waarbij parlementaire toetsing eerder dienstbetoon wordt.
In de Verenigde Staten valt vooral de extreme polarisatie op tussen de Democraten en de Republikeinen. En het Twitter-gedrag van president Donald Trump levert altijd wel een recente illustratie van de absurditeit van de huidige Amerikaanse politiek. Velen maken echter de overtuigende analyse dat de VS er al 30 jaar niet meer in slagen hun grote problemen op te lossen. Het contrast tussen de persoonlijkheden van Donald Trump en Barack Obama leert ons misschien veel minder dan we denken, en verhult veel dieper liggende factoren.
Amerikaanse auteurs hebben het al lang over de complexiteit van de omvangrijke bureaucratie in de VS, die duizenden activiteiten hoort te beheren. De federale overheid beheert een uitgebreide en ingewikkelde gezondheidszorg, heft belastingen op particulieren en bedrijven, en betaalt uitkeringen aan gepensioneerden. Ze bestuurt een groot leger, beslist over de bouw van pijpleidingen en de uitvoer van olie, beheert een enorm betalingssysteem voor werklozen en handhaaft complexe regelgeving voor banken, en ga zo maar door. En dat gebeurt allemaal op zeer grote schaal, met 4 miljoen ambtenaren op de loonlijst. De basisstructuur is nog dezelfde als in de 18de eeuw, toen de bevolkingsgrootte amper 1 procent was van de huidige.
Electorale paniek
Ook grote bedrijven hebben uitgebreide bureaucratieën, maar hun activiteiten zijn veel minder verscheiden. Bovendien kunnen ze de doelstellingen duidelijker formuleren en afdwingen. Een belangrijk verschil met de overheid is dat bedrijven concurrentie ondervinden. Als dat niet het geval is, vind je ook in het bedrijfsleven gigantische inefficiënties. Als het goed is, worden privébedrijven gedisciplineerd door de concurrentie. De vraag is of er voldoende correctiemechanismen bestaan in het publieke bedrijf. Net zo belangrijk is dat ook bij de overheid rekenschap en verantwoording centraal moeten staan.
Er zijn enorme verschillen tussen ons land en de VS, maar toch drijven in beide systemen disfuncties bij politieke partijen, een oeverloze complexiteit en een groot gebrek aan het afleggen van rekenschap boven.
Een probleem is dat niet iedereen het eens is over de criteria waarop je de politiek moet afrekenen. De Belgische partijen beschikken met 70 miljoen euro per jaar ook over enorm genereuze overheidsfinanciering. Het zijn erg machtige instellingen, maar in de eerste plaats kunnen alleen de partijleden en niet de hele bevolking rekenschap afdwingen.
Dat partijen belangrijke maatschappelijke dossiers niet altijd even professioneel behandelen, is een eufemisme van formaat. Beleidsmaatregelen die al jaren op partijcongressen gestemd zijn, worden zomaar vlak voor verkiezingen geliquideerd, ingegeven door electorale paniek. Andere voorstellen duiken plots op in regeerakkoorden, terwijl niemand zich kan herinneren dat ze ooit besproken werden.
We hebben net een half jaar geleden de zogenaamde 'moeder van alle verkiezingen' meegemaakt en het enige wat je nu hoort, is dat men bezig is met de positionering van de partij in de volgende verkiezingen. Politici zijn nochtans verkozen om het land te besturen, niet om al met de volgende verkiezingen bezig te zijn. Een democratie kan alleen functioneren als verantwoording afleggen en verantwoordelijkheid opnemen hand in hand gaan. Politici moeten zich niet alleen bezighouden met nieuw beleid en plannen, maar op gezette tijden ook bekijken wat ervan terechtkomt.
Rekenschap afleggen
Zo is een begroting een document met heel veel cijfers, maar weinig of geen meetbare doelstellingen. Nederland heeft op de derde woensdag van mei zijn Verantwoordingsdag. De regering geeft dan aan het parlement rekenschap van haar beleid van het voorgaande jaar en vertelt of het inzetten van miljarden aan collectieve middelen het beoogde resultaat heeft gehad. Dat proces heet Van Beleidsbegroting Tot Beleidsverantwoording (VBTB).
Het is dringend tijd voor een opwaardering van dat proces bij ons. Ook in ons land moet verantwoordelijkheid samengaan met rekenschap. Een formeel toetsingsmoment van de doelmatigheid van het regeringsbeleid is er echter niet. Misschien biedt de Nederlandse Verantwoordingsdag inspiratie. Bij ons stellen de parlementsleden heel het jaar door honderden vragen en houden ze tientallen interpellaties over beleidsbeslissingen. Zo toont de particratie zich van haar schaduwkant, waarbij parlementaire toetsing eerder dienstbetoon wordt.
