Het Suezmoment van Europa

Nu de Amerikaanse president Donald Trump zijn campagnebelofte volgt om de oorlog in Oekraïne snel te beëindigen door wat een pro-Russische vrede zou kunnen zijn, staat Europa collectief voor zijn 21ste-eeuwse Suezmoment. Net zoals de Suezcrisis in 1956 de Britse geopolitieke belangen tegenover een regionale Amerikaanse agenda plaatste in de context van een grotere Koude Oorlog, stuit Europa’s doel van een Russische strategische nederlaag op een Amerikaanse ‘Europa laatst’-houding in zijn nieuwe Koude Oorlog met China. Een Russische strategische overwinning in Oekraïne, berustend en zelfs mogelijk gemaakt door de VS, zou een diepe geopolitieke vernedering voor Europa betekenen, vergelijkbaar met die van het Verenigd Koninkrijk na de oorlog door het Suezdebacle. 

Als de VS de internationale coalitie opblazen die de oorlogsinspanning van Oekraïne mogelijk maakt, moet Europa realistisch zijn. Een Oekraïne dat doorvecht tegen een gerehabiliteerd Rusland zonder een Amerikaanse veiligheidsgarantie - om nog te zwijgen van nood­zakelijke Amerikaanse technologie en inlich­tingen - betekent een Europees-Russische oorlog, een vooruitzicht dat ieders verbeelding tart. We moeten pragmatisch zijn en het Amerikaanse doel om de oorlog in Oekraïne snel te beëindigen omarmen, onze trots inslikken dat we niet rechtstreeks mee onderhandelen, erkennen dat de bezette gebieden niet nu volledig kunnen terugkeren als de vijandelijkheden stoppen, en ons volledig richten op het realiseren van een rechtvaardige vrede.

Overwinning

We staan schouder aan schouder met Kiev in ons verlangen voor een vrij Oekraïne dat onafhankelijk blijft van Rusland, soeverein in zijn internationale allianties en democratisch westers als een toekomstige EU-lidstaat. Als Oekraïne (tijdelijk) grondgebied moet opgeven, laten we dan van het vrije Oekraïne het West-Duitsland van de 21ste eeuw maken. Een welvarend Europees Oekraïne zou finaal een strategische nederlaag zijn voor Rusland, ook al zal de Kremlinpropaganda territoriale winst en een terugkeer op het internationale toneel als een overwinning claimen. 

De mate waarin een uiteindelijke vredesovereenkomst die aspiraties verstevigt of vernietigt, zal bepalen of Europa zijn Suezmoment in Oekraïne meemaakt. Trump, de dealmaker, wil meer de oorlog beëindigen dan dat hij om de vredesvoorwaarden maalt. Dat kan nog altijd in ons voordeel werken. Wat zou dat vergen? De eerste Europese prioriteit moet een beveiligde demarcatielijn of niemandsland zijn langs de hele Oekraïens-Russische frontlinie en voor alle betwiste gebieden. Alleen met immuniteit tegen nieuwe Russische inmenging kan het vrije deel van Oekraïne realistisch een prowesterse toekomst ambiëren. Militaire analisten gaan uit van een roterende vredesmacht of controlemacht van potentieel ruim 100.000 soldaten, ondersteund door aanzienlijke logistiek. Te hoog gegrepen voor de schamele legers van Europa op korte termijn, maar Europa zou wel de kosten en de operaties kunnen dragen, terwijl het probeert een internationale alliantie te smeden rond een sterke en weerbare Oekraïense strijdmacht, aangevuld met een groot Europees contingent.

Investeringsbonanza

Een vredesmacht en bufferzone vergen beveiliging en versterking voor de lange termijn, een onderneming met aanzienlijke kansen voor de Amerikaanse defensie- en veiligheidsbedrijven. De daaropvolgende wederopbouw van een stabiel vrij Oekraïne na de oorlog zou een heuse investeringsbonanza zijn. Een aantrekkelijk perspectief voor Trump, zeker als Europa een groot deel van de rekening betaalt en voor Oekraïne doet wat het Amerikaanse Marshallplan voor Europa deed na de Tweede Wereldoorlog. Europa heeft een historische, urgente en ongeëvenaarde mobilisatie van fondsen nodig, die moeten worden toegewijd aan de veiligheid, de zekerheid en de welvaart van een vrij Oekraïne en van een nieuwe Europese veiligheidsparaplu. De Europese Unie centraliseerde de productie van vaccins en vond tijdens covid gemeenschappelijke schulden uit. Ze zou hetzelfde kunnen doen voor Oekraïne, bij voorkeur in een open alliantie die niet alle EU-lidstaten nodig heeft en die derde landen zoals het VK kan omvatten. Door vrede om te zetten in een investeringsdeal die een Russische vrede inruilt voor een Europese, kunnen we alsnog het oor van Trump krijgen. Europa kan daarbij zijn positie versterken door Oekraïne te verbinden met enkele van de dogma’s van MAGA-land: meer betalen in de NAVO, meer Amerikaans gas, grondstoffen en goederen kopen in een nieuw handelspact, de VS steunen in hun handelsoorlog met China. En dat allemaal terwijl een tweede Afghanistan in Oost-Europa wordt vermeden en de uitkomst in Oekraïne China afschrikt tegenover Taiwan. Dat moet toch een aantrekkelijke mix zijn voor het Amerika van Trump. Maar het vergt wel een politieke eensgezindheid en daadkracht die we pijnlijk missen in Europa. Ondertussen geven we Poetin vrij spel om de Amerikanen te verleiden met investerings­potentieel, terwijl Oekraïne zowaar wordt afgeperst voor natuurlijke rijkdommen. 

De noodtop in Parijs op initiatief van de Franse president Emmanuel Macron was een symbolische eerste stap, bekroond met de aanwezigheid en het voluntarisme van het Verenigd Koninkrijk, dat uit de schaduw van de brexit treedt. Maar de aanwezige leiders aarzelden om verantwoordelijkheid te nemen op de grond in Oekraïne, terwijl ze geen concrete acties afspraken. Het contrast met de AI-top die historische investeringsdeals aankondigde en die Macron amper een week eerder bijeenriep, is schokkend. Europa heeft behoefte aan snelheid en grootschalige actie, ondersteund door voldoende Europese politieke vastberadenheid en budgetten. Het is begrijpelijk dat de grotere EU-lidstaten samen de toon willen zetten, zoals in Parijs, maar ze moeten Europa ook laten zien dat ze bereid zijn om samen leiding te geven. Onze gemeenschappelijke Europese toekomst zal op het menu staan van alle vredesonderhandelingen over Oekraïne, of we nu een plek aan tafel hebben of niet. 

De toekomst van Oekraïne zal ons en de toekomstige generatie van Europeanen veel kosten, of het nu gaat om een prowesterse vrede en welvaart of om een nieuw tijdperk van instabiliteit en conflict. We moeten beseffen dat het Amerika van Trump samenwerking met Rusland, zowel voor handel als in relatie tot China, blijkbaar belangrijker vindt dan een herstel van Oekraïne en Europese veiligheid. De prijs van een goede vrede voor Oekraïne is een generatie-investering in de gemeenschappelijke veiligheid en veerkracht van Europa op de lange termijn, uitmondend in een Europese Unie die als één blok ageert in defensie en geopolitiek. Als Europa bereid is die taal te spreken, zal Amerika niet alleen wíllen luisteren, maar dat uiteindelijk ook móéten doen.