Een duurzaam pensioen
De financiële crisis heeft ons doen inzien dat extreme risico’s zich wel degelijk kunnen voordoen en dat ons pensioensysteem daar niet immuun voor is. Een diepgaande analyse van de impact van dergelijke ‘zwarte zwanen scenario’s’ zou dan ook de prioriteit moeten krijgen op de analyse van de waarschijnlijkheid waarmee ze zich kunnen voordoen. Het risico van de stijgende levensduurte, het risico op schokken in de kapitaalmarkt, de onzekere regelgeving en het politieke risico, en vooral, maar dikwijls vergeten, het model risico, hebben diepgaande gevolgen op onze pensioenen. Wat betreft het model risico is het nuttig om mee te geven dat vele statistische modellen voor de levensduurte niet robuust zijn. Desondanks vormen zij de basis waarop pensioenplannen worden opgemaakt. Kortom, we moeten het erover eens zijn dat statistische modellen een nuttige leidraad kunnen zijn, maar dat model risico een cruciaal probleem blijft waar niet te licht mag worden overgegaan.
Met deze visie, zijn extreme risico’s wel relevant en verdienen ze meer aandacht dan welke ze nu krijgen. We moeten daarom meer gewicht geven aan de gevolgen van bepaalde risico’s en minder gewicht aan hun waarschijnlijkheid. Dit is vooral nu van belang, gezien de globale economie nog steeds gekenmerkt wordt door belangrijke ongelijkheden, en de globale pensioenen op de helling staan. We kunnen eigenlijk stellen dat de pensioenen zoals ze vandaag zijn georganiseerd nooit betaalbaar waren, maar dat dit in de realiteit verborgen werd gehouden door demografische tendensen en schuldopbouw gedurende meerdere decennia.
Een goed pensioen zorgt voor een levenslange stabiele inflatie-gerelateerd geldstroom. In dit opzicht moet je dus het pensioen risico zien als de kans dat uw pensioenplan in dit stabiele pensioeninkomen niet kan voorzien.
Een duurzaam pensioenstelsel zet daarom minder in op een verandering van de investeringsstrategie voor pensioenen, maar meer op het opbouwen van een grotere risico buffer. Of het nu gaat om het zich indekken tegen een stijgende levensduurte, de risico’s van volgende generaties, het verhogen van de zekerheid dat men kan genieten van een degelijk pensioen en andere risico’s, een duurzaam pensioenmodel verschilt van een conventioneel model door het opbouwen van een risico buffer.
Velen zien, en terecht, een verlengde levensverwachting als een welgekomen ontwikkeling, maar een langer leven stelt ons ook onderhevig aan een grotere kans op extreme risico’s en vermindert ook onze mogelijkheid om levenslange marktvoorspellingen te doen. Bovendien is ons pensioensysteem gebaseerd op een belofte van de sociale zekerheid, die geconfronteerd wordt met belangrijke uitdagingen inzake solvabiliteit. Kortom, we moeten flexibiliteit en voldoende risicobuffers inbouwen in onze pensioenen, als we willen dat ze bestand zijn tegen demografische, markt-, model- en regelgevingsrisico’s.
Lieven De Moor is hoofddocent financiële economie aan de Vrije Universiteit Brussel en de KU Leuven
