Naar overzicht

De veilige zeepbel

We zitten op een zeepbel die iedere dag groter wordt. Een zeepbel waarvan de implosie de subprime-crisis in omvang en diepte zal overtreffen als het zover komt. Deze keer gaat het nochtans niet om giftige en ondoorzichtige financiële instrumenten: nu speculeren we in veilige activa.



Wereldwijd zijn er zo'n 75 biljoen "potentieel veilige activa" in omloop volgens het IMF. Goud, overheidsschulden en obligaties van erg kredietwaardige uitgevers zijn de meest gekende. Die veilige activa zijn onmisbaar voor de werking van het financiële stelsel. Ze vormen de smeerolie van de kredietmarkten, net zoals geld transacties tussen individuele mensen faciliteert. Banken financieren elkaar onderling op basis van zekerheden waar niemand zich (al te veel) vragen bij stelt. Economen spreken daarbij graag van onderpand dat ongevoelig is voor informatie. Zodra banken zich vragen beginnen stellen bij het onderpand dat ze in ruil krijgen voor de financiering die ze aan andere verstrekken, zelfs al loopt die maar van vandaag op morgen, stokt de machine en stort het kaartenhuis in elkaar. Dat, in één zin, is wat er op de Amerikaanse vastgoedmarkt is gebeurd met alle gevolgen vandien voor de Dexia's en de Fortissen van de wereld.



Het is aan de centrale banken om dat gebrek aan vertrouwen, dat gebrek aan veilig onderpand, tijdelijk op te vangen door kraakvers geld te drukken en daarmee onbetrouwbaar geworden kredieten in te kopen. Nationaliseringen werken grofweg op dezelfde manier. Door voldoende veilige activa te creëren proberen de overheden de hoeveelheid smeerolie in het financiële stelsel op peil te houden. Als die "versoepeling" te lang duurt, zoals nu, brengt dat twee levensgrote problemen met zich mee: overheden geven wel erg veel schulden uit, en centrale banken bouwen een immense balans aan "potentieel veilige activa" op. Daardoor beginnen mensen zich opnieuw vragen te stellen...



Wat zal er gebeuren wanneer de biljoenen euro's en dollars en yens en francs op de balansen van overheden en centrale banken terug in privéhanden terecht (moeten) komen? Inflatie lijkt voor de hand liggend. Nog bedreigender is het effect van de verstoorde prijs voor risico die beleggers op al die activa horen te betalen. De prijs voor zekerheid zal niet alleen hoog maar vooral onzeker zijn, vreest het IMF.



Hier en daar duikt al de nieuwe rechte leer op: wat als we die overheidsbalansen nu eens niét zouden afbouwen? Wat als de centrale bank eenvoudig de schulden die de overheid maakt opkoopt? Gecombineerd lijkt het dan wel alsof er geen torenhoge schuld is! Die explosieve cocktail van monetaire én fiscale stimulus wordt "helikoptergeld" genoemd. Japan was een voorloper maar de Federal Reserve zal dit jaar ook meer dan drie kwart van alle Amerikaanse Treasuries opkopen. Lord Turner in Engeland gaf onlangs aan het onderwerp niet langer als een taboe te beschouwen. Ook de schuldherschikking in Ierland is je reinste helikoptergeld.



Binnenkort zijn we van niets meer zeker.