De nieuwe wereldorde na Oekraïne

Terwijl ik deze regels schrijf, hangt het lot van het dappere Oekraïne in de weegschaal. Wordt het een wapenstilstand die reputaties en levens redt, een bloedbad, een internationaal conflict, een capitulatie, een tactische terugtrekking van de agressor, een burgeroorlog? De mist van de oorlog is nog te dicht, de reservoirs aan durf, volharding en middelen in beide kampen nog te onzeker. Maar het lijkt nu al zeker dat de Russische invasie de geopolitieke kaart van Europa zal hertekenen.

Voorbij is het tijdperk van voorzichtige accommodatie en selectieve samenwerking met het Poetin-regime. Poetin heeft zich definitief ontpopt als een aartsvijand van de vrije wereld en als een militaire schurk binnen Europa. Dat was al duidelijk na invallen in Georgië, de Krim, Oost-Oekraïne, Syrië en Kazachstan, na liquidaties van oppositieleden, na interferentie in Amerikaanse en Europese verkiezingen, na cyberaanvallen en na jarenlange revisionistische propaganda. Dat werd getolereerd. Nu is het weerstand.

Poetin heeft op een week bereikt wat hij jarenlang heeft pogen te vermijden. De NAVO, onlangs nog hersendood verklaard, heeft een nieuwe eendracht en levenslijn gevonden. Op korte termijn met veel Amerikaanse botten op de grond, maar op middellange termijn met Europese defensie. De uitgaven, de strategische coördinatie, de geografische aanwezigheid: het wordt allemaal meer en allemaal meer Europees. Hoe we dat zullen betalen, zal nog wel blijken. Alvast Duitsland heeft zich losgerukt van de slagschaduw van de Tweede Wereldoorlog en kan een echte militaire macht worden.

Uitbreiding van Unie of NAVO

Zolang Poetin er de scepter zwaait, leeft democratisch Europa in permanent conflict met Rusland. Elke Europese democratie die geen lid is van de Europese Unie of van de NAVO zal zich strategisch bedreigd voelen. De uitbreiding van de Unie of de NAVO richting Rusland lijkt daarmee voorspelbaar. Ofwel breidt Europa zijn invloedssfeer en veiligheidszone uit, ofwel duwt Rusland zijn invloedssfeer en oorlogszone richting Europa. Tussen beide hangt een nieuw IJzeren Gordijn.

De invasie van Oekraïne is een wake-up call voor onze relatie met China. De combinatie van economische globalisering en geopolitieke concurrentie maakt vreedzame democratieën kwetsbaar voor autocratische regimes waar oorlog gelijk staat aan politiek met andere middelen. Onze afhankelijkheid van Rusland voor gas en olie zijn ook morele en geopolitieke handicaps, chantagemiddelen voor de andere kant. Idem dito voor de handel met China, dat aast op Taiwan en opvallend neutraal blijft bij Russische agressie. De VS wordt door Poetin weer in Europa getrokken maar moet zich snel weer op Azië kunnen focussen om Chinese escalatie te vermijden.

Kiezen of delen voor bedrijven

Wat geldt voor onze economieën, geldt ook voor onze bedrijven. Multinationals en investeerders kunnen geen winsten maken in landen als Rusland of China, geen participaties nemen in feitelijke staatsbedrijven, geen fondsen leveren voor investeringsprojecten, zonder medeplichtigheid aan de regimes en hun agenda’s. We zullen strenger de verstrengeling van grootkapitaal en geopolitiek moeten bewaken. In sommige sectoren en voor sommige bedrijven wordt het zelfs kiezen of delen. Zoals we dat nu al zien met bedrijven die zich uit Rusland willen terugtrekken.

Het klinkt vreselijk, maar de laffe aanval op het onschuldige Oekraïne geeft de vrije wereld een hoognodige morele boost. Te lang zijn we naïef geweest over de nieuwe wereldstrijd tussen democratie en autocratie. Te lang zijn we vergeten dat vrede niet kan zonder macht. Te lang hebben we ons maatschappijmodel voor evident verwaarloosd of voor decadent weggezet. We zien in Oekraïne ontroerend de diepe sterkte van een vrije samenleving, maar ook de bittere noodzaak om die vrijheid te verdienen.

Terwijl ik deze regels schrijf, hangt het lot van het dappere Oekraïne in de weegschaal. Wordt het een wapenstilstand die reputaties en levens redt, een bloedbad, een internationaal conflict, een capitulatie, een tactische terugtrekking van de agressor, een burgeroorlog? De mist van de oorlog is nog te dicht, de reservoirs aan durf, volharding en middelen in beide kampen nog te onzeker. Maar het lijkt nu al zeker dat de Russische invasie de geopolitieke kaart van Europa zal hertekenen.

Voorbij is het tijdperk van voorzichtige accommodatie en selectieve samenwerking met het Poetin-regime. Poetin heeft zich definitief ontpopt als een aartsvijand van de vrije wereld en als een militaire schurk binnen Europa. Dat was al duidelijk na invallen in Georgië, de Krim, Oost-Oekraïne, Syrië en Kazachstan, na liquidaties van oppositieleden, na interferentie in Amerikaanse en Europese verkiezingen, na cyberaanvallen en na jarenlange revisionistische propaganda. Dat werd getolereerd. Nu is het weerstand.

Poetin heeft op een week bereikt wat hij jarenlang heeft pogen te vermijden. De NAVO, onlangs nog hersendood verklaard, heeft een nieuwe eendracht en levenslijn gevonden. Op korte termijn met veel Amerikaanse botten op de grond, maar op middellange termijn met Europese defensie. De uitgaven, de strategische coördinatie, de geografische aanwezigheid: het wordt allemaal meer en allemaal meer Europees. Hoe we dat zullen betalen, zal nog wel blijken. Alvast Duitsland heeft zich losgerukt van de slagschaduw van de Tweede Wereldoorlog en kan een echte militaire macht worden.

Zolang Poetin er de scepter zwaait, leeft democratisch Europa in permanent conflict met Rusland. Elke Europese democratie die geen lid is van de Europese Unie of van de NAVO zal zich strategisch bedreigd voelen. De uitbreiding van de Unie of de NAVO richting Rusland lijkt daarmee voorspelbaar. Ofwel breidt Europa zijn invloedssfeer en veiligheidszone uit, ofwel duwt Rusland zijn invloedssfeer en oorlogszone richting Europa. Tussen beide hangt een nieuw IJzeren Gordijn.

De invasie van Oekraïne is een wake-up call voor onze relatie met China. De combinatie van economische globalisering en geopolitieke concurrentie maakt vreedzame democratieën kwetsbaar voor autocratische regimes waar oorlog gelijk staat aan politiek met andere middelen. Onze afhankelijkheid van Rusland voor gas en olie zijn ook morele en geopolitieke handicaps, chantagemiddelen voor de andere kant. Idem dito voor de handel met China, dat aast op Taiwan en opvallend neutraal blijft bij Russische agressie. De VS wordt door Poetin weer in Europa getrokken maar moet zich snel weer op Azië kunnen focussen om Chinese escalatie te vermijden.

Wat geldt voor onze economieën, geldt ook voor onze bedrijven. Multinationals en investeerders kunnen geen winsten maken in landen als Rusland of China, geen participaties nemen in feitelijke staatsbedrijven, geen fondsen leveren voor investeringsprojecten, zonder medeplichtigheid aan de regimes en hun agenda’s. We zullen strenger de verstrengeling van grootkapitaal en geopolitiek moeten bewaken. In sommige sectoren en voor sommige bedrijven wordt het zelfs kiezen of delen. Zoals we dat nu al zien met bedrijven die zich uit Rusland willen terugtrekken.

Het klinkt vreselijk, maar de laffe aanval op het onschuldige Oekraïne geeft de vrije wereld een hoognodige morele boost. Te lang zijn we naïef geweest over de nieuwe wereldstrijd tussen democratie en autocratie. Te lang zijn we vergeten dat vrede niet kan zonder macht. Te lang hebben we ons maatschappijmodel voor evident verwaarloosd of voor decadent weggezet. We zien in Oekraïne ontroerend de diepe sterkte van een vrije samenleving, maar ook de bittere noodzaak om die vrijheid te verdienen.

Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.