Corona-experten verbergen coronapolitiek
Het Nationaal Crisiscentrum, de Nationale Veiligheidsraad, de Risk Assessment Group, de Economic Risk Management Group, het Wetenschappelijk Comité Coronavirus, de Taskforce Geïntegreerde Politie, het Federaal Coördinatiecomité, de taskforce ‘Vlaanderen Helemaal Digitaal’, de taskforce voor de woonzorgsector, de Groep van Experten belast met de Exit-strategie (GEES): onder het coronavirus gaat de creatie van officiële expertengroepen in België helemaal viraal.
Veel waarnemers, mezelf inbegrepen, hebben al de lof gezongen van de terugkeer van de expert. Expertise bevordert de kwaliteit van de besluitvorming. Maar er is ook een keerzijde. Het is opvallend hoe we de weelde aan structuren, hoge raden, overlegorganen en sectorlagen van onze consensusdemocratie vooral links laten liggen. We missen de kans om de beheerders van het Belgische overlegmodel uit hun comfortzone en in de maalstroom van grote verandering en hervorming te trekken. We banen niet de weg naar een grote nieuwe consensus na de crisis.
Die kritiek geldt in de eerste plaats voor de politiek zelf. We zijn de coronacrisis ingerold onder surrealistische politieke impasse. Die impasse is niet doorbroken maar bestendigd door een minderheidsregering tijdelijk volmachten te gunnen. Volmachten versmachten de politieke discussie en verlammen het parlement. Koppel daaraan de vermenigvuldiging der expertenorganen en de vaststelling is helder: België verbergt de politieke keuzes achter het beheer van de coronacrisis. Expertise kan het nemen van politieke keuzes objectiveren en verbeteren, maar ze kan die niet vervangen.
Waar leggen we de balans tussen volksgezondheid, welzijn en welvaart? In de eerste fase van de epidemie is gekozen voor nultolerantie in virale besmetting. Dat betekent een kunstmatig economisch coma, grootschalig inkomensverlies dat vooral de zwakkeren treft, massale werkloosheid, grote stress en eenzaamheid, meer huishoudelijk geweld, en zo meer. Er zijn alternatieven voor een meer gerichte aanpak. Er kan gefocust worden op kwetsbare groepen met minder economisch onheil voor jongere generaties. Een land als Zweden doet dat in bewustzijn en openheid. Ik zeg niet dat het de juiste keuze is. Maar het is wel degelijk een keuze.
Nu de economie in georganiseerde depressie steekt, moeten er grote keuzes worden gemaakt over de rol van de overheid en over financiële steun aan mens en bedrijf, allemaal met geld dat de belastingbetalers van de toekomst zullen moeten verdienen. We moeten niet ver teruggaan in de tijd om te beseffen hoezeer die keuzes door politieke belangen worden gedreven. Herinner u de saga’s over Fortis en Dexia, bijvoorbeeld. Welke scenario’s en welke prioriteiten worden in de ‘Economic Risk Management Group’ bekokstoofd? Hoe verlicht en geïnspireerd is dat gremium voor een duurzame heropstart na de depressie?
Naarmate de acute verspreidingsfase van het virus achter ons ligt, wordt het beheer van de exit uit de lockdown steeds meer een politieke keuze en steeds minder een keuze van volksgezondheid. Hoe gaan we de afweging maken tussen persoonlijke vrijheid en gedwongen onvrijheid? Welk evenwicht zullen we zoeken tussen privacy en technologie in het opvolgen, garanderen en handhaven van voorwaardelijke vrijheid? Welke regio’s, groepen of sectoren krijgen prioriteit? Welke combinatie van nationale veiligheid en internationale mobiliteit willen we?
In een dramatische crisis mobiliseren we voor het algemeen belang. Maar die crisismodus verblindt ons voor de politieke keuzes die we als samenleving maken. Democratie moet de regel blijven, noodregime de uitzondering. Politieke principes, transparantie, debat en duiding zijn belangrijk. Als we de democratische politiek blijven verbergen, zullen de gemaakte keuzes een sfeer van verontwaardiging en onrechtvaardigheid scheppen bij de verliezers. Dan dreigt de coronacrisis de polarisatie te voeden, terwijl ze ons naar eendracht en vernieuwing kan leiden. Dat kunnen alleen de politici, niet de experten.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
Veel waarnemers, mezelf inbegrepen, hebben al de lof gezongen van de terugkeer van de expert. Expertise bevordert de kwaliteit van de besluitvorming. Maar er is ook een keerzijde. Het is opvallend hoe we de weelde aan structuren, hoge raden, overlegorganen en sectorlagen van onze consensusdemocratie vooral links laten liggen. We missen de kans om de beheerders van het Belgische overlegmodel uit hun comfortzone en in de maalstroom van grote verandering en hervorming te trekken. We banen niet de weg naar een grote nieuwe consensus na de crisis.
Die kritiek geldt in de eerste plaats voor de politiek zelf. We zijn de coronacrisis ingerold onder surrealistische politieke impasse. Die impasse is niet doorbroken maar bestendigd door een minderheidsregering tijdelijk volmachten te gunnen. Volmachten versmachten de politieke discussie en verlammen het parlement. Koppel daaraan de vermenigvuldiging der expertenorganen en de vaststelling is helder: België verbergt de politieke keuzes achter het beheer van de coronacrisis. Expertise kan het nemen van politieke keuzes objectiveren en verbeteren, maar ze kan die niet vervangen.
Balans tussen volksgezondheid, welzijn en welvaart
Waar leggen we de balans tussen volksgezondheid, welzijn en welvaart? In de eerste fase van de epidemie is gekozen voor nultolerantie in virale besmetting. Dat betekent een kunstmatig economisch coma, grootschalig inkomensverlies dat vooral de zwakkeren treft, massale werkloosheid, grote stress en eenzaamheid, meer huishoudelijk geweld, en zo meer. Er zijn alternatieven voor een meer gerichte aanpak. Er kan gefocust worden op kwetsbare groepen met minder economisch onheil voor jongere generaties. Een land als Zweden doet dat in bewustzijn en openheid. Ik zeg niet dat het de juiste keuze is. Maar het is wel degelijk een keuze.
Nu de economie in georganiseerde depressie steekt, moeten er grote keuzes worden gemaakt over de rol van de overheid en over financiële steun aan mens en bedrijf, allemaal met geld dat de belastingbetalers van de toekomst zullen moeten verdienen. We moeten niet ver teruggaan in de tijd om te beseffen hoezeer die keuzes door politieke belangen worden gedreven. Herinner u de saga’s over Fortis en Dexia, bijvoorbeeld. Welke scenario’s en welke prioriteiten worden in de ‘Economic Risk Management Group’ bekokstoofd? Hoe verlicht en geïnspireerd is dat gremium voor een duurzame heropstart na de depressie?
Wie krijgt prioriteit?
Naarmate de acute verspreidingsfase van het virus achter ons ligt, wordt het beheer van de exit uit de lockdown steeds meer een politieke keuze en steeds minder een keuze van volksgezondheid. Hoe gaan we de afweging maken tussen persoonlijke vrijheid en gedwongen onvrijheid? Welk evenwicht zullen we zoeken tussen privacy en technologie in het opvolgen, garanderen en handhaven van voorwaardelijke vrijheid? Welke regio’s, groepen of sectoren krijgen prioriteit? Welke combinatie van nationale veiligheid en internationale mobiliteit willen we?
In een dramatische crisis mobiliseren we voor het algemeen belang. Maar die crisismodus verblindt ons voor de politieke keuzes die we als samenleving maken. Democratie moet de regel blijven, noodregime de uitzondering. Politieke principes, transparantie, debat en duiding zijn belangrijk. Als we de democratische politiek blijven verbergen, zullen de gemaakte keuzes een sfeer van verontwaardiging en onrechtvaardigheid scheppen bij de verliezers. Dan dreigt de coronacrisis de polarisatie te voeden, terwijl ze ons naar eendracht en vernieuwing kan leiden. Dat kunnen alleen de politici, niet de experten.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
