Naar overzicht

De overheid dreigt andere rollenspelers te verpletteren

De coronacrisis werkt als een vergrootglas voor de zwakke punten in onze samenleving. Het coronavirus is niet verantwoordelijk voor alles wat in ons land met zijn kolossaal overheidsbeslag misloopt. Het bracht enkel de disfuncties aan het licht. In de crisis zijn er natuurlijk begeleidende maatregelen nodig (met het grote belang van herorientatie en vorming van tijdelijke werklozen) maar het mag geen serre worden waarin niemand zich nog moet aanpassen aan nieuwe evoluties. We moeten vermijden om te veel middelen te steken in het aanpassen aan de nieuwe realiteit.

Bestuurlijk valt het beleid ergens door de mand wat vooral illustreert dat onze maatschappij onvoldoende beseft wat de kerntaken zijn van de overheid. Zo kondigde de Vlaamse overheid zelfs met grote trom aan dat ze een Vlaams congrescentrum opent. Een minister suggereerde zelfs eerder dat de Brusselse overheid landbouwgronden gaat aankopen in Vlaams -en Waals-Brabant om de bevolking in de hoofstad te voeden. Kortom: we zijn het noorden kwijt inzake de rolverdeling van de grote actoren in onze samenleving. Als een extra congrescentrum nodig is, zal dat dan niet spontaan uit de markt ontstaan? De overheid kan waken over de voedselveiligheid maar het zelf produceren, dat kan ze toch aan landbouwondernemers overlaten? Dat soort debatten moeten we opnieuw voeren. De overheid moet de juiste zaken doen en ze moet ook de zaken die ze doet, juist doen.

Rechtszekerheid creëren


Ze moet in élk geval rechtszekerheid creëren, een vertrouwenwekkend kader waarin, zoals de overheid, ook ondernemingen, middenveldactoren en burgers hun activiteit legaal en vrij kunnen ondernemen. Zij doen de economische motor draaien die de overheidsactie financiert en zij doen dit binnen het wettelijk kader dat overheden bepalen. Kortom, de ene actor kan niet functioneren zonder de andere, elk met een eigen rol en verantwoordelijkheid.

Goed bestuur vergt ook goede organisatie, een heldere visie op doelstellingen, bestuurslagen en bevoegdheidsdomeinen. We moeten dringend over rekenschap spreken waarbij de performantie maar vooral ook de taken en organisatie van de overheid tegen het licht wordt gehouden. De econoom Schumpeter maakte zich al veel minder zorgen over een crisis dan over het hellend vlak waarin de sfeer van het overheidsingrijpen sluipend de hele maatschappij zou betrekken. Zo zou de bevolking vervreemden van het ondernemerschap als vitale bron voor welvaartscreatie. Er is inderdaad in ons land een hellend vlak waarin de overheid de andere sferen van de maatschappij zoals de bedrijfswereld maar ook de civiele maatschappij en de eigen verantwoordelijkheid van burgers begint te verdrukken.

Betere democratische cultuur


Door regelgeving en subsidies voor alles wat vast of los staat te voorzien worden andere sferen in de maatschappij in de overheidscontext getrokken. Hieraan kunnen we alleen een halt kunnen toeroepen door een betere democratische cultuur die enerzijds excellentie afdwingt inzake de kerntaken van de overheid (kijk alleen al naar de onderinvesteringen in infrastructuur) en de kolonisatie van de maatschappij door de overheid in de perken brengt. Als we voor elk probleem naar de overheid kijken en dan nog eens in de val trappen dat de oplossing altijd meer geld is, dan lopen we compleet vast. Niet alleen dreigen we dan de andere rollenspelers in de maatschappij gaande van de ondernemingen over de civiele maatschappij en de zelfredzaamheid van burgers te verpletteren, de overheid zal zich ook volledig overtillen.

Rekenschap is daarbij het sleutelwoord. Rekenschap bij de overheid als die faalt in haar kerntaken en anderzijds haar rol te breed invult. De bedrijven, die te gemakkelijk tot steunmaatregelen oproepen en zich de subsidies laten welgevallen. De civiele maatschappij en de burger, die bij het minste probleem naar de overheid kijken om het initiatief te nemen.

Op dinsdag 9 maart om 12.30 uur verschijnt in het kader van de webinarreeks Perspectief 2030 een webinar over de rol van de overheid en de markt met Ivan Van de Cloot. Schrijf je hier in.