Naar overzicht

Triomf van de vrijheid

Pleng een traan voor de meer dan 340 miljoen Chinezen die, in meer dan vijfenveertig grootsteden, moeten overleven met de draconische beperkingen van zero-COVID-beleid. Ik durf niet te denken aan de expats daar, die zichzelf en hun familie onbereikbaar weten achter gesloten grenzen terwijl hun organisaties en mensen lockdowns trotseren. Dat maakte ik zelf mee in Sydney in 2020-21. Daar was zero-COVID toen ook het mantra.

Gesloten grenzen betekende in Australië existentiële crisis in een universitaire sector afhankelijk van buitenlandse studenten. Snijden en herstructureren tegen vakbondsagitatie en personeelsprotest in, was toen mijn deel. Zover zal China het wel niet laten komen. China wil strategisch autonomer worden en het regime zal de economische kost voor de bevolking minimaliseren. Maar net als Australië toen zit China nu vast met een beleid dat eerst als een internationaal voorbeeld gold en nu een bittere val is.

Het verschil is de Omicron-variant. Eens die geest uit de fles is, krijg je hem er niet meer terug in. Nul COVID is dan oneindige gevangenis. Toen Australië dat eind 2021 besefte, besloot het zijn kar te keren: massaal vaccineren, de vrijheid laten herleven en de infecties beheren. De kans dat China die ommekeer maakt, lijkt klein. Het Chinese regime heeft van de strijd tegen corona een prestigestrijd gemaakt. Het initiële succes van China om de pandemie eerst op eigen grondgebied te bezweren en dan erbuiten te houden, gold als proefondervindelijk bewijs van communistische superioriteit tegenover chaotische democratie.

Superioriteit van democratie

Naarmate de pandemie aanhoudt en het virus muteert, blijkt juist de superioriteit van democratie boven autocratie. Het is inderdaad moeilijk beslissen in een samenleving die stoelt op vrijheid. Politiek is er een dynamiek van krachten, evenwichten en compromissen. Maar die complexiteit maakt democratie wendbaar. Democratische politiek leert uit fouten en plooit naar het voortschrijdend inzicht onder de bevolking. Wat aan de oppervlakte democratie duivels moeilijk maakt, verbergt een grote onderliggende sterkte.

Bij autocratie is het net omgekeerd. De oppervlakkige beslissingssterkte verbergt een dieperliggende zwakte. Politiek is er de persoonlijke beslissing van de grote machthebber en engageert het prestige van het regime. Beleid veranderen, betekent die reputatie ondermijnen en de onfeilbare leider doen afgaan. Dat is voor onaantastbare machthebbers ondraaglijk. En dus kan China niet anders dan doordoen in steeds meer totale en totalitaire mobilisatie voor nul COVID. Australië kon daartegen twee diametraal tegenovergestelde COVID-strategieën kiezen, telkens met steun van de bevolking en met dezelfde regering.

Hardnekkigheidsval

Autoritaire regimes organiseren voor zichzelf een hardnekkigheidsval. Omdat het regime niet zonder gezichtsverlies van beleid kan veranderen, neigt het naar koppig doordoen. En naarmate het volhardt in de hardnekkigheid wordt de prijs om alsnog te veranderen steeds groter, zodat het regime zich uiteindelijk compleet vastrijdt. Dat eindigt met implosie of met meer onderdrukking van de bevolking. Dat was zo in China met de Grote Sprong Voorwaarts en de Culturele Revolutie onder Mao. Dat was zo in de Sovjet-Unie met geforceerde industrialisatie en collectivisering van de landbouw onder Stalin. Het is zo anno 2022 met de pandemie.

In Rusland malen ze niet om coronabesmettingen. Maar de hardnekkigheidsval is er wel gesprongen over Oekraïne. Poetin en co kunnen daar niet meer weg dan met een afdoende overwinning. En zolang het heldhaftige verzet tegen de Russische inval aanhoudt, neemt het risico op regimecrisis in het Kremlin toe. Laten we dit dus even met trots tot ons doordringen: de pandemie en de oorlog tonen de triomf van onze vrijheid.

Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.