Globalisering 3.0
Economische globalisering is de samenloop van technologie, kapitalisme en vrede. De eerste globalisering, gefaciliteerd door stoom en telegrafie, kwam ten einde door de Eerste Wereldoorlog. De tweede globalisering, opnieuw gedragen door revoluties in transport en communicatie, is gesneuveld in Oekraïne. Komt er een derde globalisering?
We mogen veronderstellen dat een gedeeld fundament van waarden, regels en instellingen de wereld niet snel opnieuw op een gemeenschappelijke koers zal zetten zoals na het einde van de Koude Oorlog. Voor de voorzienbare toekomst zal de globalisering gepaard gaan met geopolitieke en nationalistische spanningen. Die realiteit betekent het einde van de globalisering met een universele aspiratie. In de plaats komt een nieuwe fase waarvan we de eerste contouren ontwaren.
Vorige week toonde zowel de VS als China zich proactief in het smeden van internationale relaties in de Indo-Pacific. Op bezoek in Japan, lanceerde de Amerikaanse president Biden het Economisch Raamwerkverdrag dat twaalf landen, waaronder Japan, Australië, Zuid-Korea, India en Indonesië, wil verbinden. Nagenoeg tegelijkertijd onthulde China een Globaal Veiligheidsinitiatief voor landen die veiligheid beogen op basis van eigen soevereiniteit. Tot de doelgroep behoren Rusland en Brazilië, maar ook India en Indonesië, jawel. China en Amerika vallen elkaar ook voor de voeten in het opvrijen van een reeks kleine eilanden in de Stille Oceaan.
Selectieve expressie van geopolitiek
Deze opstoot van diplomatieke paringsdansen is het begin van Globalisering 3.0. Daarin is vrijhandel niet langer een doel op zich. Handel is er de selectieve expressie van geopolitiek. De economische grootmachten van deze wereld, Europa inbegrepen, gebruiken hun markten om kleinere of ontwikkelende landen strategisch aan zich te verbinden. Daarin gaan ze ook in concurrentie met elkaar, in een verleidingsopbod om geografisch nuttige landen kamp te doen kiezen.
Onder Globalisering 3.0 is het veiligheid en macht eerst, handel later. Daardoor verbreedt en verdiept de globalisering. Het gaat niet alleen over minder handelsbelemmeringen, maar ook en vooral over meer alliantie: gedeelde waardeketens, grondstoffen, energie, infrastructuur, cyber, belastingregels en anti-corruptie. Handel is de laatste schakel in een keten van strategische verbinding waarbij de dominante economische macht de partnerlanden veel meer biedt dan louter handel. Dat is de essentie van wat Amerika nu in Azië voorstelt. China was daarin de pionier met zijn Nieuwe Zijderoute gebouwd op Chinese investeringen en infrastructuur.
Vrijhandel verdwijnt niet volledig maar krimpt. Het speelveld voor open concurrentie wordt klein. Zelfs zonder geopolitieke schaduw denken alle landen aan zekerheid. Kleinere landen bekomen die door te poolen met de grotere, de grote spelers door eigen soevereiniteit. Hele sectoren van de moderne economie worden zo via grootschalig industrieel beleid buiten de globalisering geplaatst. Denk aan batterijen, chips, energie, satellieten, vliegtuigen en ga zo maar door. De grote ontkoppeling komt in het digitale omdat die economie, veiligheid, kapitaal en wapens verbindt. Digitalisering is de dynamo van Globalisering 3.0.
Een mijnenveld voor bedrijven
Het is te hopen dat planetaire consensus nog kan voor planetaire uitdagingen zoals het klimaat of pandemieën. Voor bedrijven is Globalisering 3.0 alvast een mijnenveld. Complexer en onvoorspelbaarder, want handel wordt er onderhevig aan nieuwe niet-economische factoren. Risicovoller, met meer noodzaak tot strategisch anticiperen en scenarioplanning. Delicater, want bedrijfswaarden, ethische normen en morele principes doorkruisen wat voordien alleen een economische calculus was. Just in time was het mantra. Nu is er ook just in case, just maybe, of just no way.
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
