Terug naar normaal?
Terug naar normaal wordt geen eenvoudige opdracht voor centrale banken. Na de coronacrisis stelden velen de vraag of we kunnen terugkeren naar ‘normaal'. Vaak is het antwoord dat het zo niet werkt. De maatschappij verandert constant. Soms is verandering gewenst, soms wordt ze onder externe druk opgedrongen. Voor het beleid van centrale banken dringt een terugkeer naar normaal zich wel op, denken velen.
De extreme liquiditeitsoperaties van het afgelopen decennium brachten de volatiliteit schijnbaar naar een lager niveau. Die lage volatiliteit en de lage rentetarieven hebben geleid tot overmatig risicogedrag en minder waakzaamheid.
In 2022 werd duidelijk dat de vulkaan instabiel is. Energieprijzen en inflatiemaatstaven maakten ongekende bewegingen. De risicopremies in technologische aandelen riepen pijnlijke vragen op. In het Verenigd Koninkrijk was er de ramp van trussonomics, waarbij onder premier Liz Truss de aankondiging van ongefinancierde belastingverlagingen enorme reuring veroorzaakte op de markten. Die gebeurtenissen hebben eerdere waarschuwingen overschaduwd, zoals de taper tantrum in 2013 - toen Amerikaans schatkistpapier massaal gedumpt werd - en de paniekverkoop van Duits staatspapier in 2015.
Begin 2023 zagen we dat een terugkeer naar een normaal beleid voor de centrale banken niet soepel zal verlopen. In maart sprongen de rendementen op tweejarige staatsobligaties voor het eerst sinds 2007 boven 5 procent. Het rendement op tienjarige obligaties bewoog minder, waardoor de rentecurve omkeerde. Op korte termijn lenen werd duurder dan op lange termijn. Het negatieve verschil was niet meer zo groot sinds 1980, toen Paul Volcker als Fed-voorzitter zijn schoktherapie toepaste.
Historische modellen laten zien dat elke recessie sinds het midden van de jaren 50 werd voorafgegaan door een omkering van de rentecurve. Sinds 1900 is de rentecurve 28 keer omgekeerd. 22 keer volgde een recessie.
Psychologische factoren
Wie gelooft dat we terugkeren naar de wereld van voor covid, met lage langetermijnrentes en inflatie? Een deel van de hogere rente van de centrale banken is misschien tijdelijk, maar velen geloven dat dat niet voor alles geldt. Wegens demografische verschuivingen, en omdat de energietransitie en het klimaatbeleid veel investeringen vereisen. De cyclus van grondstofprijzen kan nog jarenlang inflatoire gevolgen hebben. In de mijnbouw, bijvoorbeeld, is jaren ondergeïnvesteerd.
Daarnaast zijn er psychologische factoren. Een uitdagende geopolitiek beïnvloedt de toeleveringsketens wereldwijd. Het geopolitieke vooruitzicht wordt meer dan we willen bepaald door figuren als de Russische president Vladimir Poetin, zijn Chinese ambtgenoot Xi Jinping en de regimes in het Midden-Oosten. Met het konvooi van Jevgeni Prigozjins huurlingenleger naar Moskou hebben we gezien waartoe dat kan leiden. Conflicten kunnen opflakkeren in Taiwan, Egypte, Syrië, Irak, Jemen, Soedan, Libië, Tunesië, Libanon en Kosovo.
Het tijdperk van de financiële repressie is nog lang niet voorbij. Het is opletten voor privékapitaal dat tegen opgeblazen waarderingen activa rondschuift, in de hoop dat ze zonder verliezen de ommekeer in de financiële cyclus doorstaan.
Verdedigers van het monetaire beleid van het voorbije decennium maken er zich vaak iets te gemakkelijk van af. De diepere vraag is of door hun beleid kapitaal wel op de juiste plaats is terechtgekomen. Als de prijs daarvoor een zwakke bedrijfsdynamiek en productiviteit is, is het debat nog niet beslecht.
