Naar overzicht

Groen geld moet gezond geld blijven

Voor het klimaat zal decennialang zwaar moeten worden geïnvesteerd in nieuwe technologie. Daarvoor bij de centrale banken aankloppen is geen goed idee.

'Mocht het klimaat een bank zijn, dan was het al lang gered.' Het was voorspelbaar dat Anuna De Wever deze slogan ook in België
zou introduceren. Om de banken te redden injecteerden de centrale banken echter tijdelijk liquiditeit (tegen onderpand) en in de VS
wordt dat ondertussen ook al sterk afgebouwd, wegens het gevaar voor zeepbellen. Maar voor de klimaatproblematiek moeten we vele
decennia zwaar investeren in nieuwe technologie.Dat is dus een kapitaalkwestie en die vergt langetermijninvesteringen, geen geldinjecties op korte termijn die tijdig afgebouwd worden. De geschiedenis zit vol monetaire experimenten die verkeerd zijn afgelopen. Problemen op de agenda zetten met kreten van verontwaardiging is één ding, met doordachte en verantwoordelijke antwoorden komen iets anders.

Een belangrijk element is dat de ECB sinds 2015 voor 2.600 miljard euro 'nieuw geld' gecreëerd heeft met haar 'quantitative
easing' (QE). Critici stellen dat al dat geld gevloeid is naar financiële instellingen die er bijzonder weinig mee gedaan hebben. Ze
vragen waarom dat niet zou lukken voor investeringen in uitdagingen zoals de klimaatverandering.
De eerste vraag is of het stimulusbeleid dan wel zo goed gewerkt heeft dat het navolging verdient. Voorstanders zeggen dat
anders deflatie dreigde. Dan moet je echter kunnen weten wat er gebeurd zou zijn zonder QE (het probleem van de zogenaamde
'counterfactuals'). De modellen die onderzoekers daarvoor gebruiken, hebben belangrijke beperkingen. Economen vinden de eerste
ingrepen na de crisis meer succesvol dan wat daarna volgde. De economen die ook de verlenging van het programma met ultralage
rente een succes vinden, zijn al veel minder talrijk.

Bij die groep horen in zekere mate ook de monetaire beleidsmakers, al zullen die dat zelden openlijk toegeven. Al jaren zeggen de
centrale bankiers bijvoorbeeld dat de politici dringend moeten hervormen en de overheidsschuld afbouwen. Tegelijk weten ze dat
net het soepele monetaire beleid maakt dat de politici daar niet toe komen. Onder ECB-voorzitter Mario Draghi is de beleidsrente
nooit verhoogd. Als de monetaire kraan voor het klimaatprobleem wordt opengedraaid, waarom dan niet voor alle andere noden in de
samenleving?

Investeringsbank

'Geld bijdrukken' dekt ondertussen vele ladingen, te groeperen onder de noemer 'financiële markten mobiliseren voor ecologie'. Er
is het voorstel dat centrale banken activa aankopen als onderdeel van hun mandaat en daarin ecologisch selectief zijn. Dat gebeurt
echter al. Draghi merkte recentelijk op dat de ECB ook 'groene obligaties' koopt, maar niet in grotere mate dan hun aandeel in de
relevante indexkorven.

Er kunnen ook publieke investeringsmechanismen, zoals de Europese Investeringsbank, worden ingezet. Sinds 2015 koopt de ECB
niet alleen overheidsobligaties van financiële instellingen maar ook bedrijfsobligaties. Een veel gehoorde piste is dat de Europese
Investeringsbank groene investeringen financiert en daarbij een belangrijk deel van de obligaties laat opkopen door de ECB.
In hoeverre kan de Investeringsbank de juiste investeringen selecteren, zodat maatschappelijke waarde wordt gecreëerd in plaats van
zeepbellen? Uiteindelijk ligt de schaarste bij goede projecten en technologie.

Een tweede vraag is of de ECB hiermee het beleid van gezond geld niet opoffert. Volgens sommigen zit dat snor zolang de
inflatie daardoor niet boven 2 procent stijgt. Dat de klimaatdiscussie ondertussen zo moraliserend wordt gevoerd dat de ECB nog
terughoudender zal worden om het beleid te normaliseren, moet zorgen baren.

Pandora

Er worden ook alternatieve economische theorieën afgestoft. De zogenaamde 'moderne monetaire theorie (MMT)' combineert
een aantal doctrines om tot een heel andere monetaire beleidsmix te komen. Met als favoriete uitgangspunt dat een overheid
die in de eigen munt leent, nooit failliet kan gaan. Nog minder orthodox is de stelling dat belastinginkomsten overbodig zijn om
overheidsuitgaven te financieren, want dat kan gebeuren door geldschepping. Dat je toch belastingen gebruikt, dient in die lezing
alleen om de inflatie te controleren. Ook de alternatieve visie erkent dat renteverlagingen zeepbellen kunnen creëren in private schuld.
En een renteverhoging kan wel de inflatie afremmen, maar creëert dan weer ongewenste werkloosheid.

Volgens de MMT-adepten lost het financieren van overheidsuitgaven door de centrale bank dat allemaal op. Het zorgwekkende is
dat velen niet lijken te beseffen dat je de huidige economische omgeving met een bijna nulrente moet beschouwen als een 'speciaal
geval'. Hoe gaan we de bevolking en de politici binnen enkele jaren overtuigen dat de beleidsopties in normale omstandigheden elders
gezocht dienen te worden? De doos van Pandora open je niet zonder risico.