De universiteit van de toekomst
Voka, het Vlaams netwerk van ondernemingen, heeft hoger onderwijs als een beleidsthema op tafel gelegd. In een recente studie formuleert Voka zinnige voorstellen zoals rationalisering in het studieaanbod, bedrijfsgerichte opleidingen, onderzoek met maatschappelijke impact en private financiering. Zinnig, maar weinig gedurfd. Vlaanderen heeft nood aan een grondige reflectie over zijn universiteiten in de 21ste eeuw. Ik formuleer alvast enkele vragen.
Welke universiteiten hebben we nodig in de toekomst? Het kleine Vlaanderen kent vijf universiteiten die zowat allemaal de ambitie hebben om algemene universiteiten te zijn. Er is nagenoeg geen specialisatie en er zijn geen elite-instellingen. Hoewel alle Vlaamse universiteiten internationaal actief zijn, blijven het wezenlijk nationale organisaties, geen mondiale spelers. De biotoop van de universiteit van de toekomst is zeker de wereld. Specialisatie en topniveau zijn daarin belangrijk.
Wat is de missie van de Vlaamse universiteit van de toekomst? Aan welke grote trends zal die universiteit een antwoord moeten bieden? Technologische innovatie kan het klassieke model van onderwijs en onderzoek werkelijk transformeren. Hoe kunnen we nieuwe technologie gebruiken om kwaliteit, efficiëntie en effectiviteit te verbeteren? Wat kan de online en virtuele realiteit betekenen voor de Vlaamse universiteit van pakweg 2040? In welke mate moeten we het archetype van de aparte en op zichzelf staande universiteit verlaten?
Levenslang leren
Wat wordt de rol van de Vlaamse universiteiten in de brede evolutie richting levenslang leren? Een diploma is slechts het beginpunt van een permanent proces van vorming en scholing. Kunnen we universiteiten daarin inschakelen? Krijgen universiteiten een tweede kerntaak tijdens de loopbanen van de hooggeschoolden, stemmen we hun opdracht en curricula daarop af, of leveren universiteiten alleen basisdiploma’s en occasionele bijscholing?
De massificatie van het hoger onderwijs is een belangrijke trend van de afgelopen decennia. We willen zoveel mogelijk studenten zo gemakkelijk en gepersonaliseerd mogelijk diploma’s laten behalen. Wat is daarvan de eindafrekening? Renderen die diploma’s voldoende op de arbeidsmarkt? Is het niveau van kennis en kunde nog afdoend? Of kennen we een combinatie van over-kwalificatie en onder-scholing?
Bureaucratie en complexiteit
Hedendaagse universiteiten en hun personeel kreunen onder bureaucratie en complexiteit. Kunnen we de inflatie aan procedures, rapportering, structuren, projecten, trajecten en controles kritisch wegen op de weegschaal van productiviteit en toegevoegde waarde? Kunnen we autonomie, creativiteit en vertrouwen opnieuw als kernwaarden cultiveren? Welk bestuursmodel is daarvoor wenselijk? Hoe moet de Vlaamse overheid zich aanpassen, bij regulering, subsidiëring en toezicht?
Financiering is altijd en overal een knelpunt, ook voor universiteiten. Voka blijft opmerkelijk stil over hoger inschrijvingsgeld als financieringshefboom. Voor mij is die optie evident, om drie redenen. Inschrijvingsgeld verbindt het universitair budget aan de universitaire kerntaak die onderwijs is. Al te vaak worden universiteiten verplicht middelen te genereren via perifere opdrachten die tijd en personeel claimen. Inschrijvingsgeld stimuleert de student en zijn omgeving tot betrokkenheid. Het compenseert de vaststelling dat publieke financiering via belastinggeld vooral de middenklasse subsidieert.
Meer inschrijvingsgeld en democratisch universitair onderwijs zijn combineerbaar door een stelsel van sociale leningen dat de kosten voorschiet om ze achteraf te laten terugbetalen door de ex-student tijdens de loopbaan. Terugbetaling is sociaal en progressief, want ze gebeurt alleen bij succes en op basis van het inkomensniveau.
De toekomst van de universiteit is die van ons allemaal: zo belangrijk zijn universiteiten voor de ontwikkeling van land en economie. Het is hoog tijd dat we daarom als samenleving fundamenteel nadenken over de kernvraag: welke universiteit willen we?
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
Welke universiteiten hebben we nodig in de toekomst? Het kleine Vlaanderen kent vijf universiteiten die zowat allemaal de ambitie hebben om algemene universiteiten te zijn. Er is nagenoeg geen specialisatie en er zijn geen elite-instellingen. Hoewel alle Vlaamse universiteiten internationaal actief zijn, blijven het wezenlijk nationale organisaties, geen mondiale spelers. De biotoop van de universiteit van de toekomst is zeker de wereld. Specialisatie en topniveau zijn daarin belangrijk.
Wat is de missie van de Vlaamse universiteit van de toekomst? Aan welke grote trends zal die universiteit een antwoord moeten bieden? Technologische innovatie kan het klassieke model van onderwijs en onderzoek werkelijk transformeren. Hoe kunnen we nieuwe technologie gebruiken om kwaliteit, efficiëntie en effectiviteit te verbeteren? Wat kan de online en virtuele realiteit betekenen voor de Vlaamse universiteit van pakweg 2040? In welke mate moeten we het archetype van de aparte en op zichzelf staande universiteit verlaten?
Levenslang leren
Wat wordt de rol van de Vlaamse universiteiten in de brede evolutie richting levenslang leren? Een diploma is slechts het beginpunt van een permanent proces van vorming en scholing. Kunnen we universiteiten daarin inschakelen? Krijgen universiteiten een tweede kerntaak tijdens de loopbanen van de hooggeschoolden, stemmen we hun opdracht en curricula daarop af, of leveren universiteiten alleen basisdiploma’s en occasionele bijscholing?
De massificatie van het hoger onderwijs is een belangrijke trend van de afgelopen decennia. We willen zoveel mogelijk studenten zo gemakkelijk en gepersonaliseerd mogelijk diploma’s laten behalen. Wat is daarvan de eindafrekening? Renderen die diploma’s voldoende op de arbeidsmarkt? Is het niveau van kennis en kunde nog afdoend? Of kennen we een combinatie van over-kwalificatie en onder-scholing?
Bureaucratie en complexiteit
Hedendaagse universiteiten en hun personeel kreunen onder bureaucratie en complexiteit. Kunnen we de inflatie aan procedures, rapportering, structuren, projecten, trajecten en controles kritisch wegen op de weegschaal van productiviteit en toegevoegde waarde? Kunnen we autonomie, creativiteit en vertrouwen opnieuw als kernwaarden cultiveren? Welk bestuursmodel is daarvoor wenselijk? Hoe moet de Vlaamse overheid zich aanpassen, bij regulering, subsidiëring en toezicht?
Financiering is altijd en overal een knelpunt, ook voor universiteiten. Voka blijft opmerkelijk stil over hoger inschrijvingsgeld als financieringshefboom. Voor mij is die optie evident, om drie redenen. Inschrijvingsgeld verbindt het universitair budget aan de universitaire kerntaak die onderwijs is. Al te vaak worden universiteiten verplicht middelen te genereren via perifere opdrachten die tijd en personeel claimen. Inschrijvingsgeld stimuleert de student en zijn omgeving tot betrokkenheid. Het compenseert de vaststelling dat publieke financiering via belastinggeld vooral de middenklasse subsidieert.
Meer inschrijvingsgeld en democratisch universitair onderwijs zijn combineerbaar door een stelsel van sociale leningen dat de kosten voorschiet om ze achteraf te laten terugbetalen door de ex-student tijdens de loopbaan. Terugbetaling is sociaal en progressief, want ze gebeurt alleen bij succes en op basis van het inkomensniveau.
De toekomst van de universiteit is die van ons allemaal: zo belangrijk zijn universiteiten voor de ontwikkeling van land en economie. Het is hoog tijd dat we daarom als samenleving fundamenteel nadenken over de kernvraag: welke universiteit willen we?
Weergave van column in Trends, geschreven in eigen naam.
