Naar overzicht

Duurzaam versus kortzichtig beleid

Een manier om naar de macro-economische geschiedenis te kijken van de voorbije decennia is die te lezen als een poging tot het doortrekken van de efficiëntielogica in domeinen die daar vroeger van vrijgesteld waren. De meest opvallende illustratie daarvan is de vrijhandel. Uiteraard zijn er grote baten te realiseren door specialisatie van economieën. Dat landen hun comparatieve voordelen benutten is effectief een hefboom tot welvaartscreatie. Het vereist wel een flexibiliteit die onder meer inhoudt dat werknemers van sluitende bedrijven zich omscholen naar jobs die wel compatibel zijn met de nieuwe productiepatronen. Dit heeft eeuwen ook zo gewerkt. Vanaf de toetreding van China tot de wereldhandel aan begin van deze eeuw gebeurt het echter op een ongeziene schaal die in sommige landen hele regio’s economisch op zijn kop zet. In Spanje is het (reële) mediane inkomen vandaag hetzelfde als in 2007 maar verloor het laagste inkomensdeciel tot 20% en meer.

Het blijft belangrijk om te benadrukken dat vrijhandel grote baten op kan leveren en dit mechanisme stilleggen op zich onwenselijk is. Het zou vooral illusies creëren dat een land kan ontsnappen aan een veranderende wereld. Elke bedrijfsleider beseft dat aanpassingsvermogen bepalend is voor succes. We moeten echter leren pleidooien om verstandig(er) om te gaan met globalisering niet  te beantwoorden met beschuldigingen van protectionisme.

Een gelijkaardig verhaal vertel ik al jaren inzake migratie. Ook daar is er een genuanceerd verhaal nodig maar niemand heeft er iets aan als de voordelen kunstmatig worden overdreven en de bezorgdheden geminimaliseerd. Meer waakzaam zijn op ontwrichtingen van de maatschappij leidt tot advies om economische transities zoals globalisering, immigratie gecontroleerder aan te pakken. Dat is een pleidooi om meer stap voor stap te werk te gaan in plaats van overhaast. En steeds te bewaken dat de absorptiecapaciteit niet overschreden wordt.

Valutacrisis

Dit zijn eigenlijk oude lessen die economen van mijn generatie ook in de Zuidoost-Azië crisis van de jaren 90 heropgepikt hebben. De liberalisering van onder andere wisselkoersen en kapitaalverkeer daar leidde er toe dat tot 1997 door Azië bijna de helft van de totale kapitaalinvoer van ontwikkelingslanden werd aangetrokken. Tot het verkeerd liep met een complete valutacrisis en in nogal wat landen verviervoudiging van de werkloosheid en bevolkingsrellen. De Aziatische landen hebben daar hun les getrokken om economische transities veel geleidelijker en gecontroleerder te laten verlopen. Helaas niet op dezelfde wijze door iedereen in het Westen.

Handelsverdragen (zoals TTIP) kwamen lang in de coulissen tot stand zonder al te veel publieke aandacht tot het moment van ratificatie. Het pleidooi voor meer voorzichtigheid impliceert dat er kritischer gekeken wordt naar de logica om zomaar elke regulering die de import kan afremmen te behandelen als een handelsbeperking. Discuteren over lagere handelstarieven is één ding. Het binnenlands beleid - of het nu gaat over arbeidsvoorwaarden, belastingstelsels of technologische ontwikkeling - ondergeschikt maken aan het handelsregime iets heel anders. Elk land heeft een bandbreedte nodig om zijn eigen groeistrategie te bepalen. Ook ontwikkelde economieën zoals de Amerikaanse of de Europese.

Bredere strategie

“Jullie politici zeggen dat ze doen wat goed is voor de bevolking, onze Chinese leiders doen wat goed is voor de bevolking” is een uitspraak die Westerse gesprekspartners regelmatig te horen krijgen van Chinese vertegenwoordigers. Velen zullen het zien als een stukje Chinese staatspropaganda.

Het Westen doet er echter goed aan ook eens wat zelfkritischer te zijn. Abraham Lincoln’s gevleugelde woorden "government of the people, by the people, for the people” is een ideaal dat in de praktijk wel eens anders loopt. Wat als het Amerikaans beleid eerder bepaald wordt door de kortzichtigheid van Wall Street? De evaluatie van beleid op korte termijn is heel andere koek dan de duurzaamheid ervan op langere termijn te bewaken.

Er zijn altijd nieuwe kansen. Ook vandaag vindt er veel hoopvols plaats met een vernieuwing van het economisch weefsel. Nieuwe startups, fascinerende innovatie, ongeziene technologische mogelijkheden… Dan moeten we er wel voor zorgen dat die niet besmet worden en in de slipstream komen van ontspoorde praktijken en structuren uit het verleden. En bijvoorbeeld nieuwe economische activiteiten niet systematisch opgekocht worden en geneutraliseerd door het goedkope geldbeleid en het monetaire experiment dat volgehouden wordt zonder oor voor critici die wijzen op de gecreëerde onevenwichten. De arrogantie van de huidige generatie centrale bankiers, de ontsporingen in de Amerikaanse economie, het onvermogen van de Europese beleidsmakers om hervormingen te realiseren hebben vandaag opnieuw de status van “onaangename waarheid”. Gezonde organisaties zorgen ervoor dat die niet uit de weg worden gegaan: alleen zo kunnen robuuste en levensvatbare strategieën ontwikkeld worden.