Tax Shift - Waarom ons land een belastingshervorming nodig heeft - Nieuw Itinera-boek
Hoe opmerkelijk is het dat in de werkgroep die de vorige minister van financiën adviseerde over de komende belastinghervorming geen enkele econoom opgenomen was? Beleid vereist voorgaande gefundeerde analyse - ook al is die nooit compleet en finaal. Het introduceren van machines leek in de 19de eeuw ook vooral jobs te vernietigen. Het vereist nogal wat economische reflectie om tot een andere conclusie te komen.
Te vaak blijft men zich blind te staren op enkel oppervlakkige effecten zonder zelfs een poging te doen om een zo volledige mogelijke analyse te maken. De discussie over de BTW-verlaging op elektriciteit van vorig jaar toont de valkuilen. Of een maatregel sympathiek oogt op het eerste gezicht, mag niet doorslaggevend zijn bij de beoordeling.
Laten we er even vanuit gaan dat de regering haar administratie niet wil misbruiken voor louter partijpolitieke discussies. In dat geval, formuleert ze de vraag voor becijfering van een voorstel op zo’n wijze dat zowel de voordelen als de nadelen afgewogen worden op zowel korte als lange termijn.
Als de administratie een steekproef heeft van de bevolking dan is het uiteraard het gemakkelijkste om de directe neerslag van een fiscale maatregel te berekenen op bepaalde onderdelen van de totale populatie. En uiteraard is het veel complexer om de doorwerking ervan te bekijken in de economie. Dit betekent echter niet dat het een optie is om dynamische effecten te negeren enkel omdat dit minder eenduidige resultaten oplevert. Dit doet me denken aan de cartoon waarbij een man zoekt naar zijn verloren sleutels onder de straatlantaarn- niet omdat ze daar verloren werden maar omdat daar het licht is.
Belastingen reduceren tot het wegnemen van middelen bij de belastingplichtige kan alleen maar tot slecht beleid leiden. Ten eerste negeert dit de inspanningen van de fiscus om de belasting te innen en van de belastingplichtige om zich van zijn plicht te kwijten. Naast deze compliancekost is er de potentieel nog veel belangrijkere efficiëntiekost. Mensen passen immers hun gedrag aan. Ooit werden er belasting geheven op het aantal ruimen van de woning als blijk van draagkracht. Het gevolg was uiteraard dat veel ramen dichtgemetseld worden. Iets wat vandaag nog steeds zichtbaar is in een stad als Londen.
Daaraan verwant is wat economen de incidentie van een belasting noemen. Het is immers zeker niet steeds zo dat wie een aanslag krijgt, ook diegene is op wie de belasting werkelijk drukt door de mogelijkheden om belastingen op anderen af te wentelen. Bij een belasting op kapitaal(opbrengsten) die hoger is dan elders gebruikelijk is, zal de kapitaalverschaffer die belasting daarom niet zelf hoeven te dragen, maar zal zij op de factor arbeid worden afgewenteld in de vorm van lagere reële lonen. Zolang mensen niet begrijpen dat een vennootschapsbelasting niet per se ten laste komt van de vennootschap of een verlaging van de BTW ten voordele kan zijn van de producent, kunnen we geen intelligente discussie over belastingen hebben.
De debatten tijdens de verkiezingen van vorig jaar gingen voor een belangrijk stuk over de fiscale voorstellen van de verschillende partijen. Het gevoel dat de kiezer kreeg was alsof hij op de markt de ene marktkramer hoorde opbieden tegen de andere. Het is pas wanneer dit thema voor iets anders staat dan het creëren van winnaars en verliezers dat het klimaat rijp is voor een betekenisvolle en diepgaande fiscale hervorming. Terwijl het duidelijk is dat dit momenteel nog niet het geval is, valt te vrezen dat dit ook de komende maanden niet direct realiteit zal worden.
IVAN VAN DE CLOOT is hoofdeconoom aan het Itinera Institute en executive professor Economie aan de Antwerp Management School. KAREL VOLCKAERT is visiting fellow aan het Itinera Institute en is founding partner van riverrun.
“Tax shift, Waarom ons land een belastinghervorming nodig heeft” verschijnt bij Lannoo: http://www.lannoo.be/taxshift