Boxe de l’ombre à la grecque

Wiens brood men eet, wiens woord men spreekt, luidt het spreekwoord. Het gaat alvast niet op voor Griekenland. Het land dat al jaren virtueel bankroet is en alleen overeind staat door de harde maar gulle hand van de ECB, het IMF en Europa – de fameuze “Troika” – heeft dus massaal gestemd om die hand af te bijten en hun nieuwe leiders lopen alvast blaffend Europa rond. Of is dat maar schijn?

Ik ga hier geen diep-psychologische oefening doen over de werking van democratie onder grote crisis, over de nationale frustratie van machteloze kiezers die Brusselse dictaten moet volgen, of over het verlangen naar verlossing uit het Griekse equivalent van de Grote Depressie. Wat mij vooral opvalt, is hoe de Grieken – bij monde van hun nieuwe fanatieke leiders – de crisislogica van de euro in hun voordeel omdraaien.

Voor Griekenland is binnen of buiten de eurozone een keuze tussen de pest de cholera; voor Europa een keuze tussen een lokale ontsteking en een potentiële pandemie.

Laten we het simpel houden. Zonder Brussel was Griekenland al lang failliet. Al bijna vijf jaar is het de paria van de financiële markten. De totale economische implosie van een land dat al decennialang van top tot teen corrupt is en alleen uit culturele symboliek en door officiële fraude met de staatsboekhouding aan de wieg van de euro stond, is vermeden door goedkope leningen uit de rest van Europa. Wat daartegenover moest staan, was corruptie bestrijden, belastinginning verbeteren, overheidseigendommen verkopen, bureaucratie terugdringen, overheidsapparaat afslanken en monopolies breken: kortom een dosis economische adrenaline.

Niet dus. Er is natuurlijk ‘bespaard’ – lees: er was geen nieuwe schuld meer beschikbaar om het feest te laten draaien – maar er is weinig ‘hervormd’. Ten bewijze: in tegenstelling tot de andere zuiderse crisislanden van de eurozone is de exporteconomie van Griekenland goedkoper maar niet succesvoller geworden. Het enige wat echt aantrok, was toerisme. De zon schijnt er nog altijd gratis en de hotels zijn goedkoop, al wil de nieuwe regering daar blijkbaar in een vlaag van masochisme iets aan doen.

Als Europa niet meegaat in de wensdromen van de nieuwe Griekse machthebbers om het feest te heropenen, dreigt algauw opnieuw Grieks faillissement: er is nu eenmaal geen geld. Eerste deadline nog deze maand. Daarmee is dan de geest uit de fles voor de hele eurozone. Dan moeten de andere landen voor het eerst officieel collectief verlies bekennen: het grootste deel van de Griekse overheidsschuld zit intussen bij hen en bij de ECB. Dan ebt het vertrouwen weg dat de andere diep-zieke eurolanden – met name Italië – ooit het tij zullen kunnen keren. Dan ligt de broze politieke cohesie van onderlinge afspraken en beloftes, waarop heel het euromanagement berust bij gebrek aan institutionele Europese macht, aan duigen.

Voor Griekenland is binnen of buiten de eurozone een keuze tussen de pest de cholera. Er is geen weg terug dan met kwijtschelden van schulden en het maken van nieuwe schulden voor een doorstart. In beide gevallen zal daar een prijs voor betaald worden. Voor Europa is Griekenland binnen of buiten de euro een keuze tussen een lokale ontsteking en een potentiële pandemie. In beide gevallen zal Griekenland ons extra geld kosten. Bij een Grexit dreigt de rekening echter veel groter en verder te reiken.

Geld krijgen onder druk van verandering heeft in Griekenland niet gewerkt. Syriza en co willen nu geen verandering onder druk van geld: wij hebben meer te verliezen dan hen. Daarom is mijn voorspelling dat de Europese machthebbers in het kielzog van Angela Merkel er alles zullen aan doen om de schijn op te houden dat ze niet toegeven aan Athene, maar er tegelijkertijd alles zullen aan doen om Athene voldoende te paaien opdat de zaak niet zou kapzeisen.

De Griekse regering heeft in dit spelletje schaduwboksen daarenboven nog het voordeel dat de tegenpartij met één hand op de rug gebonden vecht. In het eurokamp zitten namelijk serieus wat landen die zelf niets liever hebben dan dat ze opnieuw meer schulden mogen bijmaken. Als Griekenland daarvoor de pasmunt kan zijn, zullen ze die graag betalen: de rekening komt toch pas veel later. Verwacht van Hollande of Renzi dus niet veel tegengewicht. De perceptie van een potentiële Griekse tragedie komt hen goed uit. Hetzelfde geldt voor ons land, dat permanent naar lucht moet happen om de extra miljarden van pensioenuitgaven door vergrijzing te combineren met budgettaire rigueur.

De komende weken en maanden zullen er voldoende gespierde verklaringen worden afgelegd. Verwacht u eerst aan opbod, want het zal moeten lijken alsof één of beide partijen toegeven. Maar als puntje bij paaltje komt, is de kans heel groot dat we de beproefde methode van de eurocrisis opnieuw in actie zullen zien: net genoeg om niet te laten ontsporen, maar niet genoeg om echt te keren. En de echte rekening, die is voor de volgende generatie.

Marc De Vos is directeur van de denktank Itinera en doceert aan de UGent.

Deze column in eigen naam verscheen in verkorte versie in Trends.